Phát biểu tại buổi lễ, ông Nguyễn Tiến Thích - Phó Chủ tịch UBND xã Hương Sơn cho biết Đền Nhà Ông, còn gọi là Uy Liệt linh từ, được dựng vào cuối thế kỷ XVII để thờ Tấn Quận công Đào Quang Huy - con trai trưởng của danh tướng Đào Quang Nhiêu. Không chỉ lập nhiều chiến công bảo vệ đất nước, ông còn cùng nghĩa sĩ và gia quyến khai khẩn đất hoang, lập nên làng xóm trù phú, đặt nền móng cho sự hình thành năm thôn: Thịnh Bằng, Trung Bằng, Thanh Bằng, Phúc Bằng, Kim Bằng.
Cùng phối thờ tại đền là Đào Linh Công (Đào Tạc) - thần đồng đỗ Giải Nguyên, mất sớm nhưng được nhân dân lập đền thờ và triều đình ba lần sắc phong. Cả hai đều là Nhân thần bản xứ - những nhân vật lịch sử có thật, gắn bó trực tiếp với quê hương. Đặc biệt, cả hai được các triều đại tôn là Thượng đẳng thần, bậc cao nhất trong hệ thống thần linh - một điều hiếm có ở các làng quê Việt Nam.
Ông Đào Thanh Anh, người dân địa phương, từng tham gia sưu tầm tư liệu cổ về ngôi đền và các thần tích liên quan đến ngôi đền cho hay: “Hai vị thành hoàng đã có tổng cộng 8 đạo sắc phong trải qua nhiều triều đại. Điều tự hào lớn nhất là các ngài đều là Nhân thần bản xứ, để lại công lao hiển hách và dấu ấn sâu đậm trong tâm thức nhân dân.”
Không chỉ là chốn linh thiêng, Đền Nhà Ông còn lưu giữ nhiều giá trị kiến trúc - nghệ thuật. Ngôi Trung điện cổ từ thời vua Thành Thái sở hữu những chạm khắc tinh xảo như tứ linh, tứ quý, cá chép hóa rồng. Trong đó, các tác phẩm “Quần phượng kính văn” và “Lưỡng long chầu nguyệt” được giới nghiên cứu đánh giá có giá trị sánh tầm bảo vật quốc gia.
Trong lần phục dựng gần đây, đền được bổ sung Hương án phong cách triều Lê, chế tác công phu bởi nghệ nhân làng nghề Sơn Đồng, cùng nhiều giá văn cổ được phục dựng nguyên bản từ hiện vật thế kỷ XVII. Những chi tiết này vừa nâng cao giá trị nghệ thuật, vừa kết nối di sản quá khứ với hiện tại, trao truyền tinh hoa cho các thế hệ mai sau.
Phát biểu tại buổi lễ, ông Nguyễn Viết Trường - Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hà Tĩnh nhấn mạnh: “Sau khi được công nhận là Di tích Lịch sử - Văn hóa cấp tỉnh, Đền Nhà Ông không còn chỉ của dòng họ Đào, mà đã trở thành tài sản chung của nhân dân và chính quyền địa phương. Đây sẽ là địa chỉ đỏ để giáo dục truyền thống, khơi dậy niềm tự hào và tinh thần đoàn kết cộng đồng”.