Thắt chặt quản lí thương hiệu
Theo dự thảo nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Giáo dục Đại học (ĐH) mà Bộ GD&ĐT lấy ý kiến, việc đặt tên các cơ sở giáo dục ĐH sẽ có những khác biệt so với quy định hiện hành. Trong đó, đáng chú ý, trường ĐH không được tự ý đặt những tên gọi thể hiện vị thế đặc biệt kiểu như "quốc gia", "quốc tế".
Cụ thể, dự thảo nghị định yêu cầu, nguyên tắc chung đầu tiên khi đặt tên trường ĐH là không được gây nhầm lẫn về loại hình, tính chất sở hữu, phạm vi hoạt động, cơ quan quản lí, chất lượng hoặc vị thế của cơ sở giáo dục ĐH; không sử dụng từ ngữ thể hiện danh hiệu, thứ hạng.
Nguyên tắc thứ hai, không sử dụng từ ngữ, kí hiệu trùng hoặc tương tự, gây nhầm lẫn với tên của cơ quan nhà nước; đơn vị lực lượng vũ trang; tổ chức chính trị - xã hội; cơ sở giáo dục, giáo dục nghề nghiệp hoặc cơ sở giáo dục ĐH khác trong nước; hoặc cơ sở giáo dục nước ngoài.
Nguyên tắc thứ ba, tên phải thể hiện đúng loại hình pháp lí, quyền cấp bằng và mức độ đào tạo theo quy định của pháp luật. Việc sử dụng các từ "đại học", "trường đại học", "học viện" phải phù hợp với điều kiện thành lập và cơ cấu tổ chức được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt.
Tiếp đến, tên phân hiệu của cơ sở giáo dục đại học Việt Nam phải có cụm từ "phân hiệu"; tên cơ sở giáo dục ĐH; tên địa phương nơi đặt phân hiệu.
Nguyên tắc tiếp theo, tên không được sử dụng các từ, cụm từ mang tính "quốc gia" hoặc thể hiện vị thế đặc biệt như "quốc tế", "quốc gia", "Việt Nam", "Hồ Chí Minh", "International", "National", "State", trừ khi được cơ quan có thẩm quyền xem xét, quyết định.
Hiện nay, một số trường ĐH có chữ “quốc tế” trong tên như: Trường ĐH Quốc tế Hồng Bàng, Trường ĐH tư thục Quốc tế Sài Gòn, Trường ĐH Quốc tế Bắc Hà, Trường ĐH Quốc tế miền Tây, Trường ĐH Quốc tế (Đại học Quốc gia TPHCM). Một số trường ĐH có tên tiếng Việt giống nhau nhưng tên tiếng Anh lại khác.
Theo Bộ GD&ĐT, việc đặt tên cơ sở giáo dục ĐH như hiện hành chưa được quy định chặt chẽ, gây nhầm lẫn giữa các loại hình hoặc hình thức. Vì thế, cơ quan soạn thảo đề xuất nhiều điểm mới như trên nhằm khắc phục bất cập.
TS Phạm Hiệp, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Giáo dục và Chuyển giao tri thức (Trường ĐH Thành Đô) đánh giá, việc bổ sung các quy định chặt chẽ hơn về đặt tên cơ sở giáo dục ĐH là cần thiết. Theo ông Hiệp, dự thảo nghị định cấm sử dụng các từ như “quốc gia”, “quốc tế” trong tên trường (nếu không được cơ quan có thẩm quyền cho phép) là điểm then chốt nhằm tránh gây nhầm lẫn cho xã hội.
Vì những từ ngữ này mang hàm ý về vị thế, phạm vi hoặc chất lượng đặc biệt, nên nếu sử dụng tràn lan sẽ khiến người học và phụ huynh hiểu sai bản chất của cơ sở đào tạo. Quốc tế không phải chỉ là một mĩ từ để các trường có thể tự gắn vào tên gọi mà liên quan đến đầu tư, kiểm định, xếp hạng… Ông Hiệp đề xuất thêm, Nhà nước nên có quy định chặt chẽ hơn đối với việc sử dụng các danh xưng như “viện”, “học viện”, tránh tình trạng doanh nghiệp hay tổ chức tùy tiện đặt tên gây hiểu lầm về chức năng, vai trò và thẩm quyền.
Không chạy theo số lượng
Dự thảo nghị định cũng nêu rõ cơ sở giáo dục ĐH muốn được công nhận là ĐH cần đáp ứng đầy đủ các điều kiện theo quy định. Trong số này, cơ sở giáo dục ĐH phải có ít nhất 5 trường thuộc cơ cấu tổ chức (mỗi trường có tối thiểu 5 ngành đào tạo tất cả các trình độ của giáo dục ĐH; quy mô đào tạo chính quy từ 5.000 người học trở lên…). Quy định hiện hành là 3 trường.
Dự thảo quy định, hồ sơ hợp lệ đổi tên cơ sở giáo dục đại học, chuyển trường đại học thành đại học, đổi tên phân hiệu… đang được cơ quan có thẩm quyền xem xét nhưng chưa có quyết định phê duyệt trước 1/1/2026 thì thực hiện theo quy định của Nghị định số 99 hướng dẫn thực hiện Luật Giáo dục ĐH 2019.
Đồng thời, có tối thiểu 25 ngành đào tạo đến trình độ tiến sĩ theo danh mục và quy định hiện hành, quy mô đào tạo chính quy đạt từ 25.000 người học trở lên tại thời điểm nộp hồ sơ (quy định hiện hành là 15.000 người học).
Về đội ngũ giảng viên, tỉ lệ giảng viên quốc tế tham gia giảng dạy phải đạt tối thiểu 5%, giảng viên cơ hữu trình độ tiến sĩ đạt tối thiểu 60%...
Lãnh đạo một trường ĐH lớn tại Hà Nội cho rằng, việc đưa ra những con số tưởng là cao để làm “rào cản”, nâng cao chất lượng đào tạo của các trường nhưng thực tế có tác dụng ngược lại. Hiện nay, đang có “cuộc đua ngầm” chuyển từ trường ĐH thành ĐH. Các con số đưa ra sẽ dẫn đến tình trạng tuyển sinh bằng mọi giá. Việc quy định quy mô đào tạo chính quy ít nhất 25.000 người như dự thảo dễ chạy theo mở rộng quy mô hình thức.
Thực tế cho thấy, Việt Nam đang tồn tại 3 mô hình ĐH: ĐH quốc gia (2 ĐH); ĐH vùng (3 ĐH); ĐH (7 ĐH). ĐH quốc gia và ĐH vùng bao gồm các trường ĐH độc lập, có con dấu, bằng tốt nghiệp mang tên từng trường. Các ĐH còn lại như ĐH Bách khoa Hà Nội, ĐH Kinh tế Quốc dân, ĐH Công nghiệp Hà Nội, ĐH Phenikaa tuy có trường trực thuộc nhưng không có con dấu và bằng tốt nghiệp do ĐH “mẹ” cấp.