Bí ẩn về kiến trúc cung điện
Hoàng thành Thăng Long là di tích khảo cổ học có quy mô rộng lớn, nhiều tầng văn hóa phức tạp. Mỗi lớp đất, dấu tích kiến trúc, di vật khảo cổ học đều chứa đựng bí ẩn của lịch sử Hoàng cung Thăng Long.
Ngày 4/11, Viện Khảo cổ học - Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam tổ chức Hội thảo quốc tế Khu di tích Hoàng thành Thăng Long - Thành tựu và vấn đề đặt ra sau 15 năm nghiên cứu (2011-2025). Đây là dịp tổng kết chặng đường nghiên cứu, mở ra định hướng chiến lược cho công tác nghiên cứu, phục hồi, bảo tồn và phát huy giá trị di sản.
Tại hội thảo, các chuyên gia nghiên cứu giải mã hình thái kiến trúc cung điện Việt Nam, hé lộ đời sống trong Hoàng cung Thăng Long trong lịch sử.
Trong suốt 15 (2011-2025), Viện Nghiên cứu kinh thành (nay là một bộ phận quan trọng của Viện Khảo cổ học) đóng góp những thành tựu khoa học to lớn và có ý nghĩa lịch sử nghiên cứu về Kinh đô Thăng Long.
Theo PGS.TS Bùi Minh Trí - nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh thành - thành tựu nổi bật và quan trọng nhất là việc giải mã những bí ẩn dưới lòng đất Hoàng thành Thăng Long. Các nhà khoa học đã nghiên cứu làm sáng tỏ những bí ẩn về kiến trúc cung điện - linh hồn của Kinh đô Thăng Long sau hàng nghìn năm bị thất truyền.
Kết quả nghiên cứu, phân loại chỉnh lý di vật cũng làm sâu sắc hơn đời sống Hoàng cung Thăng Long qua nghiên cứu về các đồ dùng, vật dụng, nhất là đồ gốm ngự dụng.
Năm 2022-2023, nhóm nghiên cứu phục dựng 3D Điện Kính Thiên - tòa chính điện quan trọng nhất trong Cấm thành thời Lê sơ. Công trình được xác định có 9 gian, tổng diện tích hơn 1.100 m2, sử dụng kiến trúc đấu củng.
PGS.TS Bùi Minh Trí cho biết những năm qua, Viện Nghiên cứu kinh thành có nhiều phát hiện khoa học mang tính bước ngoặt về đồ sứ đích thực thời Lý. Đó là những đồ sứ cao cấp, có phẩm cấp đạt trình độ tuyệt hảo như đồ sứ Trung Quốc thời Tống.
Nghệ thuật Thăng Long đạt đến đỉnh cao sáng tạo
Kết quả nghiên cứu đồ gốm phế thải và dụng cụ sản xuất đã cung cấp thêm nhiều bằng chứng quan trọng và xác thực về lịch sử sản xuất đồ gốm sứ cao cấp tại lò quan Thăng Long. Đây là những lò chuyên chế tác các loại đồ dùng phục vụ cung đình trong suốt gần 6 thế kỷ, dưới các triều đại Lý, Trần, Lê sơ và Mạc.
Chủ tịch Hội Khảo cổ học Việt Nam Tống Trung Tín cho biết dù đã bị phá hủy ngẫu nhiên rất nhiều, dấu tích của Kinh đô Thăng Long vẫn để lại một khối lượng di vật đồ sộ. Các di vật thời Lê để lại rất nhiều bảo vật quốc gia như sưu tập sứ hoa lam vẽ rồng, bát sứ men trắng mỏng in nổi hình rồng, bình ngự dụng men trắng vẽ rồng hay súng thần công bằng đồng.
“Nghiên cứu những di vật này, chúng ta thấy nghệ thuật Thăng Long đạt đến đỉnh cao sáng tạo. Đồ sứ hoa lam, sứ men trắng minh chứng cho thời kỳ xuất khẩu mạnh nhất, ồ ạt nhất của đồ sứ Việt Nam ra nước ngoài. Thành tựu này trước đây đã chứng minh qua kết quả nghiên cứu các tàu đắm cổ ở Việt Nam và thế giới, nhưng nguồn gốc sản xuất được thể hiện rõ nhất, xác thực nhất khi khảo cổ học khai quật Hoàng thành Thăng Long”, ông Tống Trung Tín nói.
Viện nghiên cứu cũng đẩy mạnh chương trình hợp tác với các chuyên gia gốm cổ Trung Quốc nghiên cứu xác định niên đại và nguồn gốc các sưu tập đồ sứ Trung Quốc thời Đường, Tống, Nguyên, Minh và Thanh. Trong đó đã phát hiện nhiều sản phẩm vô cùng đặc sắc và quý hiếm được sản xuất bởi các lò gốm nổi tiếng như lò Định, lò Hình (Hà Bắc), Diệu Châu (Thiểm Tây).
Hội thảo cũng nhận được những tham luận chuyên sâu về vấn đề bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa thế giới Hoàng thành Thăng Long từ phương pháp quy trình xử lý bảo quản di vật, đến những kinh nghiệm bảo tồn và phát huy giá trị khảo cổ học đô thị trên thế giới.
Những vấn đề liên quan đến phương pháp luận nghiên cứu và ứng dụng công nghệ, bao gồm công nghệ AI trong nghiên cứu, sáng tạo đưa giá trị di sản đến với công chúng cũng được đặt ra dựa trên nền tảng các kết quả nghiên cứu khảo cổ học Hoàng thành Thăng Long.