Ông có thể cho biết những lý do KTNN cần phải vào cuộc với các dự án hợp tác công tư PPP?
Trách nhiệm của KTNN là phải kiểm toán các dự án PPP mà nhà nước có chủ trương đầu tư và sản phẩm đó bàn giao cho nhà nước. Có kiểm toán mới xác định được tính tuân thủ của pháp luật và giá trị công trình mà nhà đầu tư hoàn thành. Đó cũng là cơ sở xác định việc thu hồi vốn cho nhà đầu tư, đảm bảo công khai minh bạch để mọi người giám sát. Gánh nặng này không rơi vào doanh nghiệp, người dân, cũng không làm thiệt hại cho ngân sách.
Nhưng nhà đầu tư viện lý do kiểm toán không được thực hiện với các nhà đầu tư tư nhân?
Đó là do tư duy thôi. Nói lý do đó là lý do bởi nguồn vốn. Nhưng công trình đó là công trình công thì phải kiểm toán. Còn nguồn vốn thì một phần vốn công, một phần tư. Họ tư duy theo nguồn vốn để nói rằng chỉ nên kiểm toán phần vốn nhà nước thôi.
KTNNN phải kiểm toán trước, trong và sau quá trình thực hiện. Chẳng hạn kiểm toán dự toán xem có đúng không, để trước khi bàn giao, quyết toán công trình thì tính giá trị bao nhiêu để tính mức thu phí. Nếu không cơ sở nào để tính mức thu phí, rồi sử dụng trong bao nhiêu năm thì trả lại cho nhà nước...
Vậy trong quá trình khai thác có cần kiểm toán, thưa ông?
Theo tôi chỉ cần kiểm toán một lần sau khi hoàn thành công trình, nghiệm thu, bàn giao để định giá thu phí hay trả bằng tài sản công lại. Lúc đó kiểm toán sẽ đánh giá việc tuân thủ pháp luật đúng không, giá trị bao nhiêu để định mức thu, thời gian thu phí. Hoặc trả lại cho họ tài sản công, như thế mới xác định được rủi ro, hay chia sẻ rủi ro.
Kiểm toán vẫn có thể thực hiện từ giai đoạn đầu, nhưng không nên kiểm toán nhiều quá, gây khó khăn cho doanh nghiệp. Tôi nghĩ là chỉ nên kiểm toán khi công trình hoàn thành, chuẩn bị quyết toán.
Từ thực tế các dự án cao tốc Bắc - Nam rất khó khăn trong thu hút PPP, nếu còn kiểm toán tham gia nữa, liệu có làm nhà đầu tư thêm e ngại?
Nếu làm đúng thì không việc gì phải e ngại. Tất cả đều phải công khai minh bạch. Nếu kiểm toán ra vấn đề nào đó sẽ yêu cầu giải trình. Nếu giải trình đúng thì kết luận đúng, điều này cũng là dân chủ trong thực hiện. Người dân, nhà nước đều cần minh bạch, nếu làm đúng thì không sợ gì.
Thực tế vừa qua, kiểm toán 60 dự án PPP đã giảm gần 300 năm thu phí. Thực tế cho thấy, nếu không kiểm toán thì có thu hồi được các dự án đã thu vượt không? Có giảm được thời gian thu phí không?
Đối với các dự án cao tốc Bắc – Nam, theo ông nên đấu thầu hay chỉ định thầu?
Tất cả phải làm theo Luật Đấu thầu. Công trình nào trong phạm vi đủ điều kiện và do Thủ tướng quyết định thì chỉ định thầu, còn không đủ điều kiện theo luật thì tổ chức đấu thầu.
Chính phủ vừa trình Quốc hội cắt giảm các cuộc thanh kiểm tra, kiểm toán trong năm 2020. Điều này có ảnh hưởng gì đến kế hoạch kiểm toán không, thưa ông?
Năm 2020, Kiểm toán Nhà nước giảm 35% số cuộc kiểm toán so với năm 2019. Vừa qua, khi dịch Covid-19 xảy ra, Kiểm toán Nhà nước cũng giảm đầu mối, không thực hiện đối chiếu thuế, tạo điều kiện cho doanh nghiệp hoạt động sản xuất kinh doanh. Việc này dẫn đến nhiều nghi ngại sẽ có kẽ hở khiến các sai phạm không được kịp thời phát hiện.
Khi giảm số cuộc kiểm toán, chúng tôi phải chọn mẫu, chọn điểm trọng yếu để thực hiện, những vấn đề quan trọng, nhạy cảm vẫn phải kiểm toán.
Giảm đầu mối không có nghĩa giảm các cuộc kiểm toán mà là giảm các đối tượng liên quan, các doanh nghiệp, các đơn vị trực thuộc. Còn các vấn đề cốt lõi trong kiểm toán vẫn phải giữ để thực hiện. Chất lượng kiểm toán cũng vẫn phải đảm bảo, nâng lên.
Chúng tôi đặt mục tiêu, kiểm toán không chỉ giúp tăng thu cho ngân sách mà phải đánh giá một cách đúng đắn, xác định đúng, có kiến nghị đúng và đặc biệt là xác định được, bịt được lỗ hổng có khả năng gây thất thoát, kiến nghị hoàn thiện chính sách, siết chặt kỷ luật kỷ cương về mặt tài chính.
Cảm ơn ông!