Nhân Ngày Thế giới Phòng chống Tự sát 10/9, bác sĩ, ThS. Nguyễn Việt Hà, Viện Sức khỏe Tâm thần (Bệnh viện Bạch Mai) đưa ra những khuyến cáo thiết thực để mỗi người có thể thắp lên hi vọng và cứu lấy một cuộc đời.
Thưa bác sĩ, nhiều người vẫn nghĩ tự sát là một vấn đề cá nhân, nhưng các số liệu cho thấy điều ngược lại. Bác sĩ có thể chia sẻ thêm về mức độ nghiêm trọng của vấn đề này?
Tự sát không phải là một sự việc hiếm gặp. Cứ mỗi 40 giây, trên Thế giới lại có một người chết do tự sát. Thậm chí, ở nhóm tuổi 15-29, tự sát gây tử vong nhiều hơn cả HIV/AIDS và sốt rét cộng lại. Nhiều người trẻ nghĩ tai nạn giao thông là nguy cơ lớn nhất, nhưng thực tế, tự sát cướp đi sinh mạng của thanh thiếu niên nhiều hơn cả tai nạn xe cộ ở nhiều quốc gia. Điều này cho thấy tự sát là một vấn đề sức khỏe cộng đồng rất nghiêm trọng, đòi hỏi chúng ta phải có hành động khẩn cấp.
Vậy các dấu hiệu nào có thể giúp chúng ta nhận biết một người đang có nguy cơ tự sát?
Người có nguy cơ tự sát thường không giấu kín hoàn toàn nỗi tuyệt vọng của mình. Nếu chúng ta để ý, sẽ nhận ra những tín hiệu sau:
Nói hoặc ám chỉ về cái chết: Họ có thể nói những câu như “Tôi muốn biến mất” hay “Sống thế này chẳng còn ý nghĩa”.
Cảm giác vô vọng, bất lực: họ tin rằng tương lai không thể tốt hơn và không còn lối thoát.
Coi bản thân là gánh nặng: họ nghĩ rằng người thân sẽ tốt hơn nếu không có mình.
Thay đổi hành vi, cảm xúc đột ngột: họ thu mình, ít giao tiếp, từ bỏ sở thích cũ, hoặc từ chán nản bỗng trở nên bình thản bất thường, đôi khi là dấu hiệu đã có quyết định kết thúc cuộc đời.
Rối loạn giấc ngủ, ăn uống: họ có thể mất ngủ kéo dài, ăn quá ít hoặc quá nhiều.
Tìm kiếm phương tiện tự gây hại: họ có thể tra cứu cách tự sát hoặc tích trữ thuốc, vật nguy hiểm.
Nếu nhận thấy những dấu hiệu trên, người thân, bạn bè nên làm gì để hỗ trợ họ một cách hiệu quả?
Trước hết, hãy nhớ rằng việc nói chuyện cởi mở về tự sát không làm tăng nguy cơ, mà giúp giảm sự kì thị và mở ra cơ hội cứu sống. Các hành động hỗ trợ có thể rất đơn giản, nhưng lại mang ý nghĩa lớn:
Lắng nghe, động viên: hãy ở bên cạnh và lắng nghe họ một cách chân thành.
Giữ kết nối: đừng để họ cảm thấy cô đơn.
Tìm kiếm sự giúp đỡ chuyên nghiệp: quan trọng nhất, hãy đưa họ đến các chuyên gia về sức khỏe tâm thần càng sớm càng tốt. Phần lớn các trường hợp tự sát có thể phòng ngừa được nếu được nhận diện và hỗ trợ kịp thời.
Thông điệp của Ngày Thế giới Phòng chống Tự sát năm nay là “Tạo hi vọng qua hành động”. Bác sĩ có lời khuyên nào cho những người đang phải đấu tranh với cảm xúc tiêu cực?
Thông điệp này nhắc nhở rằng chỉ cần một hành động nhỏ cũng có thể gieo lại niềm hi vọng. Tự sát không phải là một lựa chọn. Chúng ta có thể tìm kiếm sự giúp đỡ và nhận ra rằng có rất nhiều người quan tâm đến mình.
Hãy tìm đến những người bạn tin tưởng để chia sẻ. Nếu cảm thấy bế tắc, đừng ngần ngại tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia sức khỏe tâm thần. Tại Viện Sức khoẻ tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai, chúng tôi luôn sẵn sàng hỗ trợ bạn bất cứ lúc nào.
Cuối cùng, bác sĩ có lời nhắn nhủ nào gửi đến cộng đồng?
Ngày 10/9 không chỉ là dịp để tưởng nhớ những người đã mất mà còn là cơ hội để mỗi chúng ta cùng nhau xây dựng một xã hội nhân ái. Hãy quan tâm để giữ lại sự sống. Nhận biết các dấu hiệu ở những người xung quanh và đưa họ đến gặp chuyên gia trước khi quá muộn. Một hành động nhỏ của bạn có thể cứu sống một cuộc đời.
Cảm ơn bác sĩ.
Nhiều biện pháp đơn giản có thể ngăn ngừa tự sát
Tự sát hiện là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên thế giới, song các chuyên gia khẳng định có nhiều biện pháp đơn giản, khả thi để giảm thiểu tình trạng này.
Một trong những cách hiệu quả nhất là hạn chế khả năng tiếp cận các phương tiện gây nguy hiểm như thuốc độc, thuốc có khả năng gây ngộ độc (điển hình là paracetamol), súng cầm tay hoặc các vị trí dễ xảy ra hành vi tự sát bằng cách lắp đặt rào chắn.
Song song với đó, các chương trình nâng cao nhận thức cộng đồng đóng vai trò quan trọng. Việc triển khai đường dây tư vấn, hỗ trợ trực tuyến tại nơi làm việc và trường học có thể giúp trang bị kiến thức, đồng thời giảm bớt sự kỳ thị đối với những người đang gặp khó khăn về tâm lý.
Trong bối cảnh mạng Internet và mạng xã hội ngày càng phổ biến, việc kiểm soát thông tin tiêu cực và xây dựng không gian trực tuyến an toàn cũng được xem là một khía cạnh quan trọng của công tác phòng ngừa.
Ở góc độ chăm sóc sức khỏe, các nghiên cứu cho thấy từ 22 - 88% người có ý nghĩ tự sát từng tìm kiếm sự giúp đỡ tại bệnh viện hoặc cơ sở y tế ban đầu. Do đó, nhân viên y tế cần được đào tạo để phát hiện sớm các dấu hiệu nguy cơ, tư vấn và can thiệp kịp thời.
Người thân cũng có thể nhận biết dấu hiệu bất thường khi thành viên trong gia đình rơi vào khó khăn kinh tế, tâm lý, có biểu hiện thu mình, né tránh, chán nản, thường xuyên nói về cái chết hoặc không muốn sống. Trong những trường hợp này, các bác sĩ khuyến cáo nên đưa người bệnh đến cơ sở chuyên khoa tâm thần để được thăm khám, điều trị sớm.
Đặc biệt, chuyên gia cảnh báo người dân không nên tìm đến những phương pháp phản khoa học như uống thuốc nam, dùng thuốc không kê đơn hoặc tổ chức cúng bái, trừ tà… bởi không chỉ không có tác dụng mà còn có thể làm bệnh tình thêm trầm trọng.