Tăng chế tài để thúc đẩy thực thi tiết kiệm năng lượng

Ngày 5/3, tiếp nối thành công của các Hội nghị tham vấn khu vực miền Trung tại Đà Nẵng và miền Nam tại TPHCM, Bộ Công Thương tổ chức Hội nghị tham vấn tại Hà Nội nhằm lấy ý kiến đóng góp cho Dự án luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.

Phát biểu khai mạc hội nghị, bà Nguyễn Thị Lâm Giang, Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công (Bộ Công Thương) cho biết, sau 15 năm triển khai thi hành, Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả đã bộc lộ bất cập cần phải rà soát để sửa đổi, bổ sung một số nội dung được quy định tại Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả và các luật liên quan để kịp thời điều chỉnh các quan hệ xã hội phát sinh trong thực tiễn hoạt động sử dụng năng lượng trong các ngành công nghiệp sản xuất, chế biến các sản phẩm công nghiệp để ứng phó với các thách thức mới.

Theo bà Giang, quy định đánh thuế các bon của Liên minh châu Âu áp dụng vào 2026, các quy định về hộ chiếu xanh đối với hàng dệt may, hay các quy định về truy vết cacbon đối với sản phẩm hàng hóa khi vào thị trường các nước châu Á - Thái Bình Dương và thị trường Mỹ đang tạo ra sức ép lớn lên các mặt hàng công nghiệp xuất khẩu chủ lực của của Việt Nam như dệt may, da giày, nhựa, thép, điện, điện tử chế biến thủy sản khi tham gia vào các thị trường châu Âu và thị trường Mỹ, Trung Quốc.

Theo đại diện Bộ Công Thương, cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, chuyển đổi số dựa trên nền tảng công nghệ dữ liệu lớn (Big Data), công nghệ Điện toán đám mây (Icloud) hay công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) đang tác động một cách toàn diện lên quá trình quản lý sản xuất, thay đổi mô hình kinh doanh đem lại tiềm năng lớn trong việc sử dụng hiệu quả năng lượng và tài nguyên, nguyên vật liệu trong sản xuất và kinh doanh. Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả sửa đổi cũng cần thiết phải tạo ra hành lang để thúc đẩy các quá trình chuyển đổi phù hợp với trình độ công nghệ mới. Các giải pháp về tiết kiệm năng lượng cũng là một trong những đòi hỏi để góp phần thực hiện Quy hoạch điện VIII.

Nhấn mạnh về thực trạng phân cấp phân quyền của địa phương trong triển khai Luật sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, ông Nguyễn Hồng Việt, Phó Trưởng Phòng Quản lý năng lượng, Sở Công Thương Hà Nội cho biết, trên địa bàn thành phố có trên 600 doanh nghiệp có nhu cầu về đội ngũ cán bộ quản lý năng lượng có kiến thức chuyên sâu nhằm triển khai hiệu quả việc quản lý sử dụng năng lượng tại các doanh nghiệp. Tuy nhiên, số lượng các khoá đào tạo cán bộ quản lý năng lượng chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế của các doanh nghiệp.

“Hàng năm, có khoảng 10.000 mã sản phẩm mới thuộc 26 chủng loại thiết bị có nhu cầu cần dán nhãn năng lượng. Số lượng sản phẩm cần dán nhãn năng lượng là rất lớn vì vậy cần tăng cường hỗ trợ công tác tiếp nhận hồ sơ, kiểm tra, giám sát việc thực hiện dán nhãn năng lượng của các doanh nghiệp để đảm bảo việc thực thi Luật”, ông Việt nói. Ông cũng đề nghị Bộ Công Thương xem xét phân cấp, phân quyền cho các địa phương được đào tạo, cấp chứng nhận cho cán bộ quản lý năng lượng, kiểm toán viên năng lượng và tiếp nhận hồ sơ đăng ký, kiểm tra, giám sát việc dán nhãn năng lượng.

Phản ánh những khó khăn từ vận hành Công ty dịch vụ năng lượng (ESCO), ông Trần Viết Nguyên, Phó trưởng Ban kinh doanh, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cho biết, ESCO là mô hình cung cấp dịch vụ tiết kiệm năng lượng từ đầu đến cuối cho khách hang. Đặc biệt, ESCO đảm bảo khách hàng không phải chịu rủi ro về cả công nghệ, giải pháp, tài chính.

Dù mang lại lợi ích lớn, tuy nhiên đại diện EVN cho rằng, khi triển khai ESCO có gặp khó khăn. Trong đó, mô hình ESCO lần đầu tiên triển khai do đó thiếu hành lang pháp lý về việc hình thành cũng như các quy định hoạt động của ESCO. Tiếp đó là thiếu quy định trong phương pháp xác định mức tiết kiệm năng lượng; giải quyết tranh chấp hợp đồng ESCO; bàn giao tài sản.

Công tác truyền thông cho mô hình này cũng còn thiếu dẫn tới tiếp cận của công ty ESCO tới khách hàng mất nhiều thời gian; hạn chế về tài chính khi chưa có khuyến khích, ưu đãi cho ESCO, kể cả trong tiếp cận nguồn vốn ngân hàng - đây là điểm nghẽn rất lớn trong phát triển ESCO tại Việt Nam. Cùng với đó, rủi ro trong thu hồi vốn khi quy mô thị trường càng lớn, rủi ro của ESCO càng cao. “ESCO là công cụ thị trường hữu hiệu nhưng để hỗ trợ mô hình này phát triển cần rất nhiều từ đào tạo, đội ngũ chuyên gia, hỗ trợ kỹ thuật”, ông Nguyên nhấn mạnh.

Trước thực trạng trên, đại diện EVN cho hay, cần cụ thể hoá hơn khung chính sách, bổ sung ngay vào dự án Luật khái niệm ESCO là gì; thể chế chính sách kèm theo để ESCO hoạt động hiệu quả hơn. “Có thể làm hẳn 1 chương về ESCO, từ đó cụ thể chính sách điều kiện để một ESCO hoạt động được”, đại diện EVN đề xuất.

Góp ý cho dự án Luật, Đại diện Viện khoa học công nghệ công trình xanh, Bộ Xây dựng, cho rằng, ngoài dán nhãn năng lượng cho vật liệu xây dựng cần bổ sung thêm các công trình tiêu hao năng lượng lớn, như trung tâm dữ liệu. Cùng đó, có những ưu đãi về thuế, vốn, thủ tục hành chính cho các dự án công trình dán nhãn năng lượng cũng như các chế tài liên quan đến việc thúc đẩy thực hiện tiết kiệm năng lượng.