Chính sách chạm đến đời sống người dân
Giữa tháng 4/2025, tại hội nghị tiếp xúc với cử tri Thủ đô Hà Nội trước Kỳ họp thứ 9 Quốc hội khoá XV, Tổng Bí thư Tô Lâm gợi ý, thành phố cần tiếp tục quan tâm sâu sắc đến việc bảo đảm chất lượng dạy và học, chăm lo phát triển toàn diện cho trẻ em, trong đó có việc xem xét hỗ trợ miễn phí bữa trưa tại trường cho khoảng 1,2- 1,3 triệu học sinh tiểu học, trung học cơ sở trên địa bàn.
Thời điểm đó, Tổng Bí thư nhấn mạnh, thực hiện chính sách đó nhằm giảm áp lực lên các bậc phụ huynh không phải đưa, đón con buổi trưa. Theo Tổng Bí thư, Hà Nội có khoảng 1,2 - 1,3 triệu học sinh cấp tiểu học và trung học cơ sở, trong khi, chỉ quý 1/2025 thu ngân sách khoảng 250.000 tỷ đồng thì “dư sức thực hiện”.
Cuối tháng 9/2025, tiếp xúc cử tri Thủ đô Hà Nội trước Kỳ họp thứ 10, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh rằng, nhờ những kết quả đáng mừng của phát triển kinh tế - xã hội năm 2024 và 9 tháng năm 2025, nên có những khoản chi cho an sinh xã hội, nâng cao chất lượng đời sống người dân. Với Hà Nội, chỉ trong 9 tháng đầu năm, thành phố thu ngân sách khoảng 500.000 tỷ đồng, dự kiến vượt 40% dự toán cả năm. Nhờ những chỉ số phát triển tốt về kinh tế - xã hội, thành phố có những khoản để thực hiện chính sách nâng cao đời sống nhân dân, phát triển y tế, giáo dục, khoa học công nghệ…
Những khoản chi về an sinh xã hội, nâng cao đời sống người dân của TP Hà Nội, như Tổng Bí thư nói, có khoản chi hỗ trợ bữa ăn bán trú với mức từ 20.000 đồng- 30.000 đồng/ngày trong năm học 2025-2026 cho tất cả học sinh tiểu học trên địa bàn thành phố. Tổng kinh phí hỗ trợ dự kiến khoảng 3.063 tỷ đồng.
Được thụ hưởng chính sách hỗ trợ miễn phí bữa trưa cho học sinh tiểu học bán trú trên địa bàn, chị Lê Thị Ngọc (Thanh Oai, Hà Nội) bày tỏ rất phấn khởi. Gia đình chị Ngọc có 2 con nhỏ. Cháu lớn nhà chị Ngọc học lớp 5, hiện được hỗ trợ 20.000 đồng vào bữa ăn trưa ở trường. “Đây là chính sách rất thiết thực, nhân văn. Tôi thấy rất phấn khởi khi con được ăn những bữa cơm đầy đủ dinh dưỡng, an toàn, lại giảm gánh nặng chi phí cho gia đình”, chị Ngọc nói. Chị cho rằng, chính sách này thể hiện sự quan tâm của Nhà nước và địa phương đến sức khỏe, sự phát triển toàn diện của trẻ em. Nhờ đó, các con được ăn ngon, học tốt, phụ huynh yên tâm làm việc.
Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho biết, từ chủ trương của Bộ Chính trị, Tổng Bí thư, Quốc hội đã quyết định từ năm học 2025 - 2026 sẽ miễn học phí cho mẫu giáo mầm non, bậc phổ thông cấp một, cấp hai, cấp ba. “Đây là một quyết định lịch sử chưa từng có. Trên thế giới, thống kê chỉ khoảng hơn 30 nước có chính sách này”, Chủ tịch Quốc hội nhìn nhận.
Điều này càng có ý nghĩa với những hộ gia đình có hoàn cảnh khó khăn, thu nhập không cao, trong bối cảnh chi phí nuôi con ăn học ngày càng lớn. Anh Nguyễn Văn Lâm, công nhân xây dựng thuê trọ ở xã Thiên Lộc (Khu công nghiệp Thăng Long) kể, anh bỏ học từ năm lớp 9, rồi đi làm phụ hồ, công nhân. Anh lo, nếu không kiếm đủ tiền nuôi con ăn học, chúng sẽ lại đi theo nghề “lông bông” của bố.
Hằng ngày, để kiếm tiền, anh bắt đầu làm việc lúc 6 giờ sáng, rồi tăng ca đến 21 - 22h. Đồng tiền kiếm được thấm đẫm mồ hôi, vì thế anh luôn phải cân nhắc từng khoản chi. “Do cháu thứ hai còn nhỏ nên vợ chồng tôi đành gửi ở quê nhờ ông bà chăm nom, cháu đầu theo bố mẹ lên Hà Nội học. Năm trước, có tháng tôi phải bớt tiền gửi về quê cho ông bà vì con đầu nhập học. Ông bà buồn, nhưng cũng hiểu. Giờ con không mất học phí lại thêm được hỗ trợ tiền ăn trưa nữa, tôi có thể gửi thêm chút về quê, cả nhà đều vui”, anh Lâm chia sẻ.
Theo anh Lâm, những năm trước, học phí đóng cho con gần 4 triệu đồng. Số tiền này chia nhỏ mỗi tháng không quá nhiều, nhưng tính cả năm cũng là một khoản lớn đối với các gia đình công nhân. “Tháng 6 vừa rồi tiền điện tăng 250.000 đồng tôi cũng đã đau đầu cân đối chi tiêu. Lương công nhân thấp, gánh nặng thuê nhà, ăn tiêu trên thành phố khiến tôi phải căn cơ từng đồng. Năm học mới con được miễn học phí cộng thêm được hỗ trợ tiền ăn trưa, vợ chồng tôi cũng bớt gánh nặng dịp đầu năm học”, anh Lâm bộc bạch. Theo anh, việc được quan tâm bằng chính sách thiết thực, chăm lo đến những điều thiết yếu trong cuộc sống khiến những gia đình nhỏ như anh có động lực để nỗ lực, vì cuộc sống tốt đẹp hơn.
Từ vấn đề gợi ý của Tổng Bí thư Tô Lâm, ngay lập tức, các cơ quan chức năng của Hà Nội đã vào cuộc và triển khai trong khoảng thời gian 3 tháng. Tháng 7/2025, HĐND TP Hà Nội đã thông qua Nghị quyết quy định cơ chế hỗ trợ bữa ăn bán trú cho học sinh tiểu học trên địa bàn TP Hà Nội năm học 2025-2026, với tỷ lệ thống nhất rất cao.
Theo nhìn nhận, chính sách này xuất phát từ điều kiện thực tiễn, khả năng bố trí nguồn lực, có lộ trình triển khai, mở rộng đối tượng của chính sách phù hợp. Việc ban hành nghị quyết quy định cơ chế hỗ trợ bữa ăn trưa bán trú cho học sinh tiểu học trên địa bàn thành phố Hà Nội năm học 2025-2026 là cần thiết, phù hợp với chỉ đạo của Trung ương và thành phố về phát triển toàn diện giáo dục, đặc biệt là chăm lo cho học sinh tiểu học - đối tượng học hai buổi/ngày, có nhu cầu cao về ăn bán trú; bảo đảm an sinh xã hội, hỗ trợ thiết thực cho phụ huynh học sinh, góp phần đảm bảo thể chất, nâng cao chất lượng học tập, đồng thời thể hiện sự quan tâm đặc biệt của thành phố Hà Nội đối với sự nghiệp giáo dục, chăm lo cho thế hệ tương lai.
Trên bình diện cả nước, năm học 2025 – 2026 là năm học đặc biệt. Ngày 26/6/2025, Quốc hội thông qua Nghị quyết số 217/2025/QH15 về miễn, hỗ trợ học phí đối với trẻ em mầm non, học sinh phổ thông, người học chương trình giáo dục phổ thông trong cơ sở giáo dục thuộc hệ thống giáo dục quốc dân. Nghị quyết nêu rõ, miễn học phí đối với trẻ em mầm non, học sinh phổ thông, người học chương trình giáo dục phổ thông trong cơ sở giáo dục công lập. Hỗ trợ học phí đối với trẻ em mầm non, học sinh phổ thông, người học chương trình giáo dục phổ thông trong cơ sở giáo dục dân lập, tư thục.
Mức hỗ trợ học phí do HĐND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương quyết định theo khung học phí do Chính phủ quy định nhưng không vượt mức thu học phí của cơ sở giáo dục dân lập, tư thục. Kinh phí thực hiện chính sách miễn, hỗ trợ học phí do ngân sách nhà nước bảo đảm theo quy định của pháp luật về phân cấp quản lý ngân sách. Ngân sách trung ương hỗ trợ đối với các địa phương chưa cân đối được ngân sách để thực hiện chính sách miễn, hỗ trợ học phí theo quy định của pháp luật. Ước tính tổng kinh phí để thực hiện chính sách miễn và hỗ trợ học phí cho học sinh từ mầm non đến hết lớp 12 trên cả nước từ ngày 01/9/2025 là 30.000 tỷ đồng. Trong đó, khối công lập là 28,7 nghìn tỷ đồng; khối dân lập, tư thục là 1,9 nghìn tỷ đồng.
Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho biết, từ chủ trương của Bộ Chính trị, Tổng Bí thư, Quốc hội đã quyết định từ năm học 2025 - 2026 sẽ miễn học phí cho mẫu giáo mầm non, bậc phổ thông cấp một, cấp hai, cấp ba. “Đây là một quyết định lịch sử chưa từng có. Trên thế giới, thống kê chỉ khoảng hơn 30 nước có chính sách này”, Chủ tịch Quốc hội nhìn nhận.
Từng quyết sách đều phải hướng đến hạnh phúc, ấm no của nhân dân
Một khoản chi hỗ trợ nâng cao chất lượng đời sống người dân khác, được TP Hà Nội nỗ lực triển khai, là việc khám sức khoẻ miễn phí cho người dân trên địa bàn thành phố. Vừa qua, một loạt các xã, phường trên địa bàn TP Hà Nội đã triển khai hoạt động nhiều ý nghĩa này.
Điểm đáng chú ý, tại một số địa bàn, sau khi khám bệnh, mỗi người dân sẽ có một hồ sơ sức khỏe điện tử lưu trữ trọn đời, đồng bộ vào hệ thống quản lý sức khỏe toàn dân. Người dân được hướng dẫn cài đặt ứng dụng trên điện thoại thông minh để tra cứu kết quả khám, thuận tiện cho việc theo dõi và chăm sóc sức khỏe lâu dài. Đây là cơ sở quan trọng để xây dựng dữ liệu sức khỏe số, phục vụ quản lý và tư vấn y tế khoa học, hiệu quả hơn trong tương lai.
Không chỉ Hà Nội, nhiều tỉnh, thành phố khác trên cả nước đang quyết liệt triển khai các nội dung liên quan đến chủ trương đột phá chăm sóc sức khoẻ nhân dân theo tinh thần Nghị quyết 72 của Bộ Chính trị. Tại Hội nghị toàn quốc quán triệt, triển khai thực hiện 4 Nghị quyết của Bộ Chính trị, Phó Thủ tướng Lê Thành Long nhấn mạnh, Nghị quyết 72 có rất là nhiều nội dung cụ thể, trong đó có nội dung được xã hội rất quan tâm là "liệu Nhà nước có đủ nguồn lực để thực hiện chính sách miễn viện phí toàn dân hay không".
Về kinh phí khám sức khỏe định kỳ hoặc khám sàng lọc miễn phí cho người dân, theo Phó Thủ tướng, tính tròn dân số Việt Nam là 100 triệu người với mỗi lần khám hết khoảng 300.000 đồng thì cần 30 nghìn tỷ đồng. Trong đó, số lượng lao động (khoảng 16 triệu người) khám định kỳ, khám sàng lọc thì người sử dụng lao động phải chi trả, như vậy khoảng 4.800 tỷ đồng. Do đó, khoảng ngân sách Nhà nước cần bố trí khoảng 25.000 tỷ đồng. Về chính sách miễn viện phí, Phó Thủ tướng cho biết, các nước rất thận trọng khi tính toán miễn viện phí và người ta có nhiều cách khác nhau, như có thể tính vào thuế hoặc theo hướng thu BHYT.
Trên cơ sở ước tính, Bộ Y tế lấy số liệu năm 2024, quỹ BHYT thanh toán khoảng 140.000 tỷ đồng, người bệnh tự chi trả khoảng 21.545 tỷ đồng. Nếu tính như vậy, từ năm 2026, tối đa Nhà nước phải chi 21.545 tỷ đồng/năm. Hiện nay kết dư BHYT khoảng 49-50 nghìn tỷ đồng, có thể thanh toán cho 2 năm đầu, sau đó, phải tính lộ trình tăng thu BHYT để cân đối dần. "Bộ Y tế, Chính phủ đã tính toán tương đối kỹ và thấy khả thi, có thể cân đối được trong thời gian tới", Phó Thủ tướng nhấn mạnh.
Mới đây, các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng đã cho ý kiến về dự thảo nghị quyết của Quốc hội, quy định một số cơ chế, chính sách nhằm thực hiện hiệu quả Nghị quyết số 72 của Bộ Chính trị. Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Phan Văn Mãi cho rằng, dự kiến ngân sách 6.000 tỷ đồng/năm cho chính sách khám sức khỏe định kỳ miễn phí là cần thiết nhưng còn thấp so với yêu cầu thực tế. Đại biểu nhấn mạnh: “Không phải chỉ 6.000 tỷ đồng, mà có thể nhiều hơn. Đây là nhiệm vụ rất quan trọng, phải được đưa vào dự toán trung hạn 2026–2030 để bảo đảm nguồn lực triển khai. Bên cạnh đó, đại biểu đề xuất xây dựng một chương trình quốc gia về chăm sóc sức khỏe nhân dân, thống nhất và tích hợp các chương trình hiện hành vốn còn rời rạc, nhằm bao phủ toàn bộ chuỗi chăm sóc từ trước sinh đến tuổi già.
Ở một góc độ khác, với tầm nhìn chiến lược, Bộ Chính trị đã yêu cầu các cơ quan liên quan rà soát, sửa đổi các văn bản pháp luật có quy định về số con; sửa đổi quy định theo hướng không xử lý kỷ luật trường hợp sinh con thứ 3 trở lên; đồng ý chủ trương xây dựng và thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia về dân số và phát triển giai đoạn 2026 – 2035. Bộ Chính trị cũng giao Đảng ủy Quốc hội, Đảng ủy Chính phủ phối hợp lãnh đạo, chỉ đạo đẩy nhanh tiến độ xây dựng và trình Quốc hội thông qua Luật Dân số theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng trong năm 2025.
Thảo luận tại Quốc hội, nhiều đại biểu nhận định Luật Dân số chính là cơ hội vàng để Việt Nam thúc đẩy tỷ lệ sinh và khắc phục tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh. Đại biểu Phạm Văn Thịnh, Trưởng đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Bắc Ninh nhấn mạnh nguy cơ toàn cầu và trong nước do tỷ lệ sinh giảm sút dưới mức thay thế - vấn đề đe dọa sự tồn vong của nhân loại. Đối với Việt Nam, nếu tỷ lệ sinh tiếp tục duy trì mức thấp như hiện nay, dân số Việt Nam có thể chỉ còn 3,6 triệu người vào năm 2500. Theo đại biểu việc xây dựng Luật Dân số là cơ hội quan trọng để giải quyết nguy cơ này.
Bày tỏ sự đồng tình mạnh mẽ với sự cần thiết ban hành Luật Dân số nhằm giải quyết các vấn đề như duy trì mức sinh thay thế và giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh, Đại biểu Nguyễn Văn Thi, đoàn Bắc Ninh đề nghị bổ sung thêm hành vi bị nghiêm cấm như "kích động, xúi giục việc phá thai vì lý do giới tính" vào điều 6 của dự thảo luật. Cảnh báo về tình trạng xác định giới tính thai nhi sớm, đại biểu đề nghị pháp luật có các chế tài mạnh hơn, trong đó xem xét quy định cấm việc sử dụng công nghệ cao để lựa chọn giới tính nhằm kiểm soát chặt chẽ vấn đề mất cân bằng giới tính khi sinh.
Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan nhấn mạnh, dự thảo luật nêu rõ vấn đề dân số đặc biệt quan trọng, là nguồn lực thiết yếu cho sự phát triển kinh tế - xã hội và là "đầu vào rất quan trọng để đảm bảo sự tồn vong của một dân tộc, một đất nước". Trước tình trạng già hóa dân số và tỷ lệ sinh thay thế ngày càng giảm, việc xây dựng Luật Dân số là yêu cầu cấp bách. Chính vì vậy, dự thảo Luật Dân số được xây dựng theo cách tiếp cận mới là "Dân số và Phát triển" (thay vì "Dân số và Kế hoạch hóa gia đình" theo Pháp lệnh Dân số 2003). Dự án Luật đã rà soát khoảng 60 luật có liên quan và chọn lọc những vấn đề mà các luật khác chưa quy định để đưa vào Luật này, tập trung vào các nội dung trực tiếp liên quan đến cơ cấu, chất lượng, giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh, mức sinh thay thế và già hóa dân số.
Về chính sách hỗ trợ tài chính và nguồn lực để khuyến khích sinh, Bộ Y tế rất mong muốn có các chính sách cụ thể, đặc biệt là hỗ trợ bằng tiền để khuyến khích sinh và hỗ trợ gia đình khó khăn, ưu tiên về nhà ở, ưu tiên phụ nữ nuôi con nhỏ…. Tuy nhiên, do phải cân đối nguồn lực tài chính, luật không quy định "cứng" và cụ thể về hỗ trợ tiền và sẽ giao Chính phủ và các địa phương để triển khai thực hiện, đảm bảo nguyên tắc và tính khả thi.
Phát biểu tại Đại hội đại biểu Đảng bộ Quốc hội lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 – 2030, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh, việc thể chế hóa các chủ trương lãnh đạo của Đảng đã được thực hiện nhanh chóng với sự phối hợp đồng bộ, chặt chẽ của Quốc hội, Chính phủ và các cơ quan, qua đó các quyết sách lớn đi ngay vào cuộc sống và được thực hiện có hiệu quả với sự đồng thuận cao.
Theo Tổng Bí thư, công việc của Quốc hội là rất nặng nề, khối lượng vô cùng lớn, nghiên cứu hàng trăm các dự thảo luật, hàng trăm nghìn trang tài liệu, lắng nghe hàng triệu lượt ý kiến cử tri, đòi hỏi trí tuệ, tâm huyết và sự hy sinh thầm lặng của từng đại biểu. Tổng Bí thư khẳng định, kết quả công tác nhiệm kỳ vừa qua đã thể hiện rõ tinh thần, trách nhiệm, sự sáng tạo và quyết tâm chính trị rất cao của Đảng bộ Quốc hội. Đây cũng là bước khẳng định sự đúng đắn, phù hợp với mô hình tổ chức mới, phát huy vai trò lãnh đạo toàn diện của Đảng, đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước trong tình hình mới.
Tổng Bí thư cho rằng, Quốc hội Việt Nam phải gắn bó máu thịt với nhân dân, thực sự là Quốc hội của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân; không chỉ trong lời nói mà trong từng đạo luật, từng phiên chất vấn, từng quyết sách quan trọng đều phải hướng đến mục tiêu tối thượng: hạnh phúc, ấm no, tự do của nhân dân và sự thịnh vượng của đất nước.
Tổng Bí thư nhấn mạnh, mỗi đạo luật không chỉ là văn bản pháp lý mà còn là kết tinh của trí tuệ, ý chí, nguyện vọng của nhân dân. Đại biểu Quốc hội không chỉ là người làm luật, người giám sát hay người quyết định mà trước hết phải là đại biểu của cử tri, người đại diện trung thành cho tiếng nói, khát vọng, quyền lợi chính đáng của cử tri và của toàn dân tộc. Mỗi đại biểu là nhịp cầu tin cậy mang hơi thở của cuộc sống, của thị trường rồi mang quyết sách đúng đắn của Quốc hội trở lại với cuộc sống, góp phần nâng cao đời sống mọi mặt cho nhân dân.