Vùng cao Lai Châu: Nan giải bài toán thiếu nước

Cứ đến mùa khô, bà con phải đi xe máy hàng cây số, chở từng can nước về sử dụng.

Khốn khổ vì thiếu nước

Tại huyện Sìn Hồ (Lai Châu), thiếu nước sinh hoạt xảy ra ở các xã vùng cao Tả Phìn, Phìn Hồ, Hồng Thu, Phăng Sô Lin, đặc biệt là ở Hồng Thu.

Tháng 4, PV Tiền Phong tới thăm Làng Sảng, một bản nghèo bị thiếu nước sinh hoạt nghiêm trọng ở xã Hồng Thu. Toàn bản có hơn 100 hộ dân đồng bào dân tộc Mông sinh sống với trên 600 nhân khẩu. Dọc đường từ ngã 3 đầu thị trấn Sìn Hồ vào bản Làng Sảng, PV liên tiếp bắt gặp hình ảnh người dân đi xe máy chở từng can nước phía sau. Đặc biệt, phụ nữ trong bản tay ai cũng ôm chậu quần áo, chăn màn đi trên đường.

Anh Liều A Khua vừa rửa bát vừa cho biết, Làng Sảng còn nhiều khó khăn, năm nào cũng bị thiếu nước sinh hoạt. Gia đình anh có 7 người, phải tiết kiệm từng giọt nước, mỗi lần rửa rau xong lại tận dụng để rửa bát. “Thiếu gì còn có thể sống nhưng thiếu nước vài ngày không sống nổi. Ngày nào, bà con trong bản cũng phải đi chở vài chuyến nước và mang quần áo, chăn màn đi giặt cách bản gần 5km, vất vả lắm. Chỉ mong sao, công trình nước sớm về bản để bà con không còn khổ như này nữa”, anh Khua nói.

Chung cảnh thiếu nước như anh Khua, ông Thào A Vềnh nhìn vào đống gạch buồn rầu chia sẻ, gia đình ông chuẩn bị xây nhà, vật liệu tập kết hết ở sân nhưng chưa xây được vì thiếu nước. Với phương án thuê ô tô, gia đình không có tiền trả, chở xe máy không biết bao nhiêu cho đủ nên đành chờ sang mùa mưa có nước.

Thiếu nước còn ảnh hưởng trực tiếp tới việc học tập, sinh hoạt của giáo viên, học sinh. Không có mưa, nên nhiều ngày nay téc chứa nước của Điểm trường Làng Sảng cũng cạn kiệt, khô đáy. Cô giáo Trần Thị Bích Thùy, giáo viên tại Điểm trường mầm non Làng Sảng, cho biết, điểm trường có hơn 70 học sinh. Do bản nằm ở trên cao, không có nguồn nước nên trường chủ yếu sử dụng nước mưa. Tuy nhiên, nước mưa dự trữ trong bể cũng chỉ dùng được 2-3 tháng.

Hằng ngày, giáo viên cùng phụ huynh học sinh mang nước từ nhà đến trường cho các cháu uống. Cô Thùy mong muốn được các cấp chính quyền địa phương sớm quan tâm đầu tư dự án nước sạch hoặc giếng khoan.

Ông Thào A Sênh, Chủ tịch UBND xã Hồng Thu, cho biết, toàn xã có 11 bản thì 9 bản với 670 hộ dân bị thiếu nước sinh hoạt, bà con chủ yếu trông chờ vào nước mưa. Bản Làng Sảng có tiềm năng phát triển du lịch với những phiến đá đồ sộ. Tuy nhiên, do thiếu nước sinh hoạt nên xã không phát huy được tiềm năng này.

Tương tự, tại xã Mù Sang, huyện Phong Thổ (Lai Châu), vào mùa khô, bà con Mù Sang chủ yếu đi lấy nước tại các mó vào sáng sớm và chiều tối, lượng nước chảy nhỏ giọt, phải chờ đợi lâu. Anh Giàng A Phìn, bản Sin Chải, bộc bạch: “Gia đình tôi đông người, nhu cầu sử dụng nước nhiều. Ngày nào tôi cũng phải dùng xe máy đi 3-4 chuyến ra mó nước ở cuối bản cách nhà hơn 1km. Đường dốc dựng đứng, khó đi, mỗi chuyến cũng chỉ chở được 2 can, nhiều khi vì đông người đến lấy nước, nên phải chờ đợi, xếp hàng rất lâu. Không biết bao giờ người dân mới hết cảnh này”.

Đầu tư có hiệu quả?

Mù Sang là một xã biên giới đặc biệt khó khăn của huyện Phong Thổ. Toàn xã có 603 hộ dân với trên 3.600 nhân khẩu đồng bào dân tộc Mông, Dao sinh sống tại 10 bản.

Những năm gần đây, nhiều công trình cấp nước sinh hoạt tập trung với hệ thống ống dẫn, bể chứa được đầu tư. Người dân còn được cấp téc nhựa chứa nước. Tuy nhiên, vào mùa khô, tình trạng thiếu nước sinh hoạt diễn ra trầm trọng.

Theo người dân nơi đây, một năm chỉ có 3 tháng mùa mưa bà con có nước dùng thoải mái. Còn lại những tháng mùa khô hanh, các hộ dân phải đi chở từng can nước dưới khe về dùng.

Anh Thào A Ki (bản Khoa San, xã Mù Sang) cho biết, mặc dù được Nhà nước đầu tư công trình cấp nước đến tận nhà nhưng hệ thống này chỉ dùng được vào dịp Tết, còn lại gia đình phải xuống khe chở từng can nước về sử dụng.

Thông tin đến PV, ông Phàn A Chinh, Chủ tịch UBND xã Mù Sang, cho biết, xã có 10 bản, trong đó 8 bản thiếu nước sinh hoạt vào mùa khô, trầm trọng nhất ở 3 bản có số dân đông nhất gồm Sin Chải, Khoa San và Mù Sang.

Năm 2019, hai bản Khoa San, Sin Chải được đầu tư xây dựng hệ thống cấp nước sinh hoạt tập trung. Sau thời gian vận hành, năm 2023, máy bơm và một số thiết bị bị cháy. Xã bố trí 50 triệu đồng sửa chữa, nhưng gần đây hệ thống lại tiếp tục hư hỏng và nguồn nước cũng không có để cấp cho người dân.

Đối với bản Mù Sang, do người dân sinh sống phân tán nên được cấp miễn phí téc nhựa chứa nước và mái tôn để hứng nước mưa. Tuy nhiên, do thời tiết khô hạn nên téc nước cạn, bị bỏ không.

Chủ tịch UBND xã Mù Sang nhận định. hệ thống nước này không đảm bảo, nhiều khi rất bất cập, vừa bơm nước lên bà con chưa kịp sử dụng đã hết. Do nguồn nước ít, nhiều hôm bơm 2 ngày đêm không đầy được bể 15 khối cấp cho dân.

“Bà con vẫn ủng hộ nộp tiền để có nước dùng nhưng cơ bản không có nước mà cấp. Còn với việc cấp téc nước cũng chỉ mang tính tạm thời dự trữ vào mùa mưa, người dân dùng trong 1-2 tháng rồi hết. Nếu cứ đầu tư theo cách cũ này sẽ không đảm bảo, lãng phí nguồn lực”, vị Chủ tịch xã nói.

Nhiều hộ dân phải thuê ôtô chở nước với giá 550.000 đồng/6 khối nước. Nhiều hộ muốn mở rộng quy mô chăn nuôi theo hướng hàng hóa nhưng vì thiếu nước nên đành bó tay. Thiếu nước còn làm giảm tỷ lệ người dân được dùng nước hợp vệ sinh, ảnh hưởng việc xây dựng nông thôn mới.

Cần giải pháp lâu dài

Sìn Hồ hằng năm dành nguồn lực đầu tư xây dựng, nâng cấp, sửa chữa các công trình cấp nước. Đến nay, toàn huyện có 154 công trình, trong đó có 110 công trình cấp nước sinh hoạt hoạt động tốt, 10 công trình không hoạt động.

Ông Vũ Văn Cương, Phó Chủ tịch UBND huyện Sìn Hồ, cho hay, huyện chỉ đạo các thôn, bản thường xuyên kiểm tra, rà soát tu sửa công trình cấp nước. Đồng thời, huyện tuyên truyền bà con sử dụng tiết kiệm nước, đầu tư vật dụng tích trữ nước đảm bảo nguồn nước sinh hoạt tối thiểu cho gia đình trong mùa khô hạn kéo dài. Tuy nhiên, những giải pháp huyện triển khai chưa giải quyết dứt điểm được bài toán thiếu nước ở các bản vùng cao. Do vậy, huyện mong muốn cấp trên quan tâm, bố trí nguồn vốn để huyện đầu tư hệ thống nước sinh hoạt tập trung cho người dân.

Huyện Phong Thổ hiện có hơn 150 công trình cấp nước sinh hoạt, phục vụ trên 11.600 hộ dân. Giai đoạn 2015-2025, Phong Thổ dành gần 85 tỷ đồng xây dựng các công trình cấp nước sinh hoạt.

Ông Trần Viết Điệp, Giám đốc Ban Quản lý dự án huyện Phong Thổ, cho biết, toàn huyện có 5 bản gồm Tả Ô, Tả Phùng (xã Vàng Ma Chải), Sin Chải, Khoa San, Mù Sang (xã Mù Sang) bị thiếu nước nghiêm trọng. Các công trình cấp nước đã đầu tư chỉ đạt hiệu quả khoảng 60%.

Theo ông Điệp, Nhà nước nên đầu tư 100% công trình mang tính chất căn cơ hơn. Đó là đường ống dẫn to lấy nguồn từ suối Tung Qua Lìn về cấp cho 3 xã Tung Qua Lìn, Dào San và Mù Sang. Sau đó, sử dụng mạng lưới cũ đã được đầu tư nối vào đường ống mới. Tuy nhiên, để vận hành tốt, Nhà nước nên giao cho một đơn vị đứng ra vận hành và có thể giảm 50% tiền thu nước cho những hộ khó khăn.

Theo ông Miến, với các bản thiếu nước hiện nay, các công trình cấp nước chỉ mang tính chất tạm thời. Các bản hầu hết nằm cao so với nguồn nước, nên cần có sự đầu tư đường ống dẫn nước từ phía trên khu vực xã biên giới Tung Qua Lìn.