Chuông cửa reo lên lúc 1h24, nhân viên bảo vệ Richard Abath ngước nhìn qua bàn làm việc của mình và trông thấy hai người đàn ông trong trang phục cảnh sát đứng ngoài cửa. “Cảnh sát đây!”, một người cất tiếng, “…chúng tôi nhận được tin báo về một vụ lộn xộn”.
Theo đúng quy trình, Abath phải gọi đến sở cảnh sát Boston để kiểm tra tên và số hiệu của các sĩ quan trên, thế nhưng cậu nhân viên 23 tuổi này đã không tuân thủ, vội ấn nút mở cửa cho hai người đàn ông vào trong. Họ yêu cầu Abath thông báo cho đồng nghiệp của anh ta là Randy Hestand tập trung tại tiền sảnh.
Bọn trộm quấn băng keo khắp đầu Abath.
Một ngày sau vụ đột nhập, tờ Boston Globe đưa tin các chuyên gia trong giới nghệ thuật cho rằng số hiện vật quý giá trên “có lẽ đã được một tay sưu tầm ở thị trường chợ đen ngoài nước đặt mua”. Các băng đảng ma túy Mỹ Latinh, quân nổi loạn ở Ireland và thậm chí cả các mật vụ Vatican cũng bị liệt vào danh sách tình nghi. Cục điều tra liên bang Mỹ (FBI) cũng đã tra hỏi Abath, người duy nhất bị máy cảm biến chuyển động đặt gần bức Chez Tortoni của Edouard Manet quét được, song không thu được bất kỳ manh mối nào.
25 năm đã trôi qua, các đầu mối đều dẫn đến kết quả sai lệch, vụ án cũng đã nguội lạnh. “Đó là một bí ẩn ngoạn mục - bởi cả giá trị của những bức tranh lẫn sự liều lĩnh của những gã xấu xa”, tác giả Stephen Kurkjian viết trong cuốn sách của ông nói về vụ cướp chấn động tại Bảo tàng Isabella Stewart Gardner. Theo Kurjian, cách mà các đối tượng “đối xử” tàn bạo với các kiệt tác triệu đô cho thấy khả năng vụ này không phải do một nhà sưu tầm chuyên nghiệp và lắm tiền chủ mưu.
Tác giả tin rằng phi vụ này do thế giới ngầm ở Boston thực hiện bởi nó xảy ra trong thời điểm hai băng đảng đối địch của Frank Salemme và Vincent Ferrara đang tranh giành lãnh địa dữ dội. Ông cho biết thêm, 9 năm trước khi vụ cướp xảy ra, FBI từng cảnh báo bảo tàng này về việc có một nhóm mafia chuyên đóng giả cảnh sát để cướp tài sản.
Kịch bản có nhiều khả năng xảy ra nhất, theo suy luận của Kurkjian, thì Bobby Donati - tài xế của trùm sỏ Vincent Ferrara - đã đánh cắp những bức tranh quý rồi giấu đi. Ở trong tù, Ferrara khai nhận rằng hắn đã chỉ thị cho Donati hợp tác với “bậc thầy” trộm tranh Myles Conner Jr và thăm dò bảo tàng nhiều lần. Hai đối tượng này cũng từng bị bắt gặp tại một câu lạc bộ với bộ đồng phục cảnh sát nằm trong túi xách. Băng nhóm này dự tính dùng những bức tranh để thỏa hiệp với phía cảnh sát để đổi lấy sự tự do cho Ferrara, kẻ đang phải chấp hành án tù 20 năm vì tội kiếm tiền phi pháp.
Phương thức “trao đổi” kiểu này từng có tiền lệ trước đó khi vào năm 1975, Connor đã được giảm án tù sau khi đồng ý trao trả một bức tranh mà hắn lấy cắp từ Bảo tàng Nghệ thuật Boston. Đây có thể là lý do khiến Ferrara quyết tâm hành động. Thế nhưng, người lái xe - đầu mối chính trong trường hợp này - lại bị sát hại vào năm 1991. Nếu ông ta đúng là hung thủ thì bí mật về nơi cất giữ các kiệt tác triệu đô cũng bị chôn sâu xuống đáy mồ. Từ năm 1995, chính quyền liên bang tuyên bố sẵn sàng xóa tội tàng trữ tài sản mất cắp, hơn thế còn trao thưởng 5 triệu USD cho người trao trả các hiện vật quý lại cho bảo tàng. Tuy nhiên, những bức tranh vẫn “một đi không trở lại”.
