Về giải pháp tăng cường nội địa hóa và phát triển hệ thống nhà cung cấp trong ngành sản xuất ô tô, PGS TS Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam cho rằng, với hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, việc mở ra cơ hội là quan trọng nhất.
Theo ông Thiên, kế hoạch phát triển của VinFast đối với cả ô tô điện, xe máy điện tại Việt Nam lẫn các thị trường nước ngoài, với tốc độ tăng trưởng cao, đang mở ra một cơ hội rất lớn. Đây chính là không gian để các doanh nghiệp hỗ trợ của Việt Nam có thể tiếp cận và liên kết với VinFast để định hình một ngành công nghiệp ô tô - không phải chỉ của VinFast mà là của Việt Nam đúng nghĩa. Như thế cũng mới bảo đảm được sự phát triển bền vững. Việc chọn các doanh nghiệp tiên phong, dẫn đầu rất quan trọng để kéo cả chuỗi sản xuất đi lên.
Khi VinFast đặt mục tiêu sản lượng tăng trưởng cao như vậy thì chắc hẳn đã tính đến triển vọng liên kết với các doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng của mình rồi. Thế thì cơ hội cho các doanh nghiệp hỗ trợ của Việt Nam cũng được bảo đảm. Bây giờ vấn đề là điều kiện thực thi như thế nào để mà biến cơ hội đó thành hiện thực, để bảo đảm cho cả một tương lai tiếp tục được phát triển, ít nhất là trong 5 năm tới.
Ông cho rằng, việc VinFast công bố bao tiêu sản phẩm, hỗ trợ chi phí thuê mặt bằng trong nhà máy, đồng hành cùng các doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh quốc tế… sẽ tạo điều kiện rất tốt cho các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ khi tham gia chuỗi cung ứng. Nó giống như một lời cam kết có cơ sở để bảo đảm lòng về thị trường, về tiêu thụ sản phẩm trong tương lai. Trong chiến lược của VinFast có thể thấy rất rõ yếu tố này, đó là cam kết liên kết chiến lược lâu dài, biến các doanh nghiệp trở thành như một bộ phận hữu cơ của VinFast.
“Tôi nghĩ cam kết bao tiêu sản phẩm đúng là vấn đề mà các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ Việt Nam đang quan tâm nhất. Cam kết này sẽ giúp cho các doanh nghiệp yên tâm về tương lai của mình. Cùng với các điều kiện hỗ trợ khác, có lẽ không có lý do gì mà các doanh nghiệp hỗ trợ không đáp ứng được các yêu cầu của VinFast’, ông Thiên phân tích.
Về vai trò của các cơ quan quản lý trong việc đồng hành cùng VinFast cũng như các doanh nghiệp hỗ trợ trong ngành công nghiệp ô tô Việt Nam, ông Thiên cho rằng, phải nhất thiết có sự hỗ trợ từ Nhà nước để xây dựng nền tảng cho các doanh nghiệp hỗ trợ.
“Theo tôi, cách hỗ trợ doanh nghiệp hỗ trợ cho đến bây giờ không hiệu quả. Muốn hỗ trợ cho doanh nghiệp hỗ trợ cho ngành ô tô, thì chính là thông qua doanh nghiệp như VinFast để thực hiện sự hỗ trợ đó thì hiệu quả hơn. Bởi vì VinFast sẽ biết được trong chuỗi của mình, khâu nào họ cần thêm doanh nghiệp hỗ trợ, cần bao nhiêu, và tọa độ hỗ trợ nên tập trung vào điểm nào, với mức như thế nào, thế mới là hiệu quả nhất”, ông Thiên nói.
Cần cơ chế hỗ trợ vốn, lãi suất
TS. Trương Thị Chí Bình, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Công nghiệp Hỗ trợ Việt Nam (VASI) cho rằng, thực tế hiện nay nhiều doanh nghiệp sản xuất đánh giá cao chuỗi cung ứng VinFast do nhìn thấy cơ hội mới, nhiều tiềm năng hơn nữa. Theo bà Bình, thị trường ô tô ở Việt Nam còn nhiều tiềm năng. Hiện ta chỉ 22 xe ô tô trên 1000 dân trong khi với GDP hiện nay, lẽ ra phải đạt tới 200 xe/1000 dân như ở các nước khác. Dư địa cho ngành công nghiệp ô tô ở Việt Nam vẫn còn rất lớn.
“Các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ hiện tiến bộ nhiều so với các năm trước. Nhiều doanh nghiệp đã tham gia sâu vào ngành ô tô vì sản lượng ngành ô tô đã khá hơn. Việc Vinfast mở ra cơ hội làm cùng các doanh nghiệp sẽ giúp doanh nghiệp Việt hình thành được chuỗi cung ứng mới. Như chia sẻ thì Vinfast hiện nội địa hóa được 60%, dự kiến năm sau 2026 lên 80%, tôi khẳng định doanh nghiệp Việt có thể tham dự để sản xuất phần 20% tăng lên đó, thậm chí là hơn”, bà Bình phân tích. Bà cũng cho rằng cái khó hiện nay là các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ hầu hết là doanh nghiệp nhỏ và vừa nên vấn đề đầu tiên là vốn. Vì muốn vào ngành phải đầu tư mới, đòi hỏi vốn cao. “Thời điểm này mọi người đều thấy chi phí đầu vào sản xuất rất cao, từ tiền thuê đất tới vay ngân hàng. Doanh nghiệp có thể kém sức cạnh tranh ngay sân nhà vì doanh nghiệp FDI được hưởng lãi vay rất thấp. Việc giảm thuế công nghệ cao, hỗ trợ lãi vay… sẽ là giải pháp tốt cho doanh nghiệp trong việc tăng sức cạnh tranh”, bà Bình nói.
Theo chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan, việc một nhà sản xuất ô tô như VinFast đưa ra nhiều chính sách hỗ trợ với các doanh nghiệp thúc đẩy tỷ lệ nội địa hoá ô tô tại Việt Nam, cũng theo bà Lan, là điều rất tốt. Lâu nay chúng ta cũng vẫn buồn về một số ngành công nghiệp của Việt Nam vẫn mang nặng gia công. Kể cả cho tiêu dùng nội địa cũng như cho xuất khẩu, chúng ta phải dùng rất nhiều sản phẩm của ngành công nghiệp phụ trợ bên ngoài. Chúng ta có chính sách về phát triển công nghiệp phụ trợ ban hành cách đây cũng phải đến 20-30 năm rồi nhưng gần như chưa làm được gì, kể cả với những ngành tương đối đơn giản hơn như dệt may, giày dép hay là làm đồ gỗ, phần nhập khẩu từ bên ngoài vẫn rất nhiều và điều đó thực sự là một điều đáng buồn cho tương lai phát triển của Việt Nam.
Phải đến khi Việt Nam có được những doanh nghiệp đủ lớn để dẫn dắt làm chủ của chuỗi, lúc bấy giờ các ngành công nghiệp phụ trợ mới phát triển được. Nếu không có người chủ thực sự của chuỗi mà là doanh nghiệp Việt Nam thì Việt Nam sẽ không làm được các ngành công nghiệp phụ trợ.
Ngay từ đầu khi các nhà sản xuất ô tô vào Việt Nam đầu tư để làm lắp ráp ô tô như từ Toyota, Misubishi rồi một loạt các công ty của Nhật cũng như là của Mỹ như Ford hoặc là các công ty khác vào Việt Nam làm, họ dùng phụ trợ của họ thì theo cách phân công của họ, như Nhật phụ trợ làm ở Thái Lan, Việt Nam là nơi lắp ráp. Như vậy là Việt Nam không thể có được ngành công nghiệp phụ trợ ô tô phát triển khi còn để cho các doanh nghiệp như Toyota dẫn dắt. Đấy là một điều khách quan chứ không phải là do Việt Nam quá yếu kém về phụ trợ nhưng Việt Nam thiếu cái người dẫn dắt.
“Đặc biệt đặt trong điều kiện của Việt Nam hiện nay, chúng ta đang rất cần và ý thức cao hơn bao giờ hết việc hội nhập quốc tế phải là đi cùng với nâng cao nội lực để Việt Nam vươn lên, cạnh tranh quốc tế, cạnh tranh toàn cầu ngay trên mảnh đất hình chữ S của mình chứ không phải là chỉ nghĩ ra các nước ngoài mới là cạnh tranh toàn cầu. Vì thế, tôi nghĩ đây là thời cơ lớn. Tôi tin là các doanh nghiệp phụ trợ sẽ được sự ủng hộ của VinFast cũng như là của cả xã hội để cùng nhau vượt lên”, chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan.
