Danh tướng tuổi Tý nào từng khiến giặc Minh khiếp sợ

Giải thích Đáp án A. Nguyễn Xí (Bính Tý, 1396- 1465) là khai quốc công thần của triều Hậu Lê, từng phò trợ bốn đời vua là Lê Thái Tổ (tức Lê Lợi), Lê Thái Tông, Lê Nhân Tông và Lê Thánh Tông. Theo Đại Việt thông sử, ông quê ở xã Thượng Xá, huyện Chân Phúc (nay là xã Nghi Hợp, Nghi Lộc, Nghệ An), cha làm nghề buôn muối. Năm 9 tuổi, sau khi cha mất, Nguyễn Xí cùng anh trai tới Lam Sơn đầu quân cho Lê Lợi và được cho làm gia thần.Nguyễn Xí sau đó được giao quản lý quân Thiết đột. Năm 1418, Nguyễn Xí khi ấy 22 tuổi đã tham gia quân khởi nghĩa Lam Sơn, cùng Lê Lợi vào sinh ra tử khi bị quân sĩ nhà Minh vây đánh, phải rút lên núi Chí Linh cầm cự suốt 3 tháng. Ông sau đó lập nhiều công trạng nên được phong làm Đại tướng quân, chỉ huy đội tinh binh và đại thắng ở nhiều trận chiến lớn. Ở trận đánh kết thúc khởi nghĩa Lam Sơn, buộc nhà Minh rút về nước, Nguyễn Xí chỉ huy các quân tiếp ứng cho đội quân của Lê Sát, tiếp tục đại thắng. "Năm 1428, ông được phong là Long Hổ tướng quân Suy trung Bảo chính công thần. Năm 1429 có việc khắc biển công thần, khi bàn công, ông đứng ở hàng thứ 5, được phong là Huyện hầu.Sau khi Lê Lợi lên ngôi vua, ông được ban họ Lê vì có công lớn trong cuộc kháng chiến chống giặc Minh.

Giải thích Đáp án A. "Vua sai Nguyễn Xí nuôi một đàn chó săn gồm hơn 100 con, sớm chiều chia cơm cho chó ăn, ông đều dùng chung làm hiệu để gọi chó về. Bầy chó theo sự điều khiển của ông tiến thoái răm rắp. Nhà vua rất quý trọng, cho là ông có tài làm đại tướng, sai quản đội Thiết đột thứ nhất", sách Đại Việt thông sử viết. Chính sử không ghi chép cụ thể nhưng nhiều giai thoại nhắc tới sự đóng góp của đội quân đặc biệt này. Khi quân Lam Sơn bị vây hãm tuyệt lương, đàn chó đi săn thú, bắt chim về làm thức ăn cho nghĩa quân. Dưới sự điều khiển của Nguyễn Xí, đàn chó còn chiến đấu và trở thành nỗi kinh hoàng với tướng sĩ nhà Minh.

Giải thích Đáp án A. Có lần Nguyễn Xí cho buộc vào cổ đàn chó những chiếc đạc ngựa rồi đem quân vây trại giặc Minh, vừa cho đánh trống hò reo ầm ĩ, vừa xua chó chạy quanh trại. Quân Minh nghe tiếng đạc ngựa, lại thấy tiếng trống thúc, quân reo tưởng Lam Sơn đến cướp trại nhưng không rõ binh lực thế nào nên không dám ra đánh, chỉ dùng cung nỏ bắn ra như mưa. Nhờ thế, quân đội Lam Sơn thu được hàng vạn mũi tên, còn nhà Minh bị một đêm hoảng loạn. Kế sách này của Nguyễn Xí được nghĩa quân Lam Sơn và dân chúng hết lời ca ngợi, ví như mưu của Khổng Minh đã dùng người rơm để "mượn tên" của quân Tào trên sông Xích Bích thời Tam Quốc.

Giải thích Đáp án B. Thời vua thứ hai nhà Hậu Lê là Thái Tông, Nguyễn Xí được giữ chức Tham tri chính sự, kiêm Tri từ tụng. Năm 1442, vua Thái Tông đột ngột mất trong vụ án Lệ Chi viên, Nguyễn Xí nhận di chiếu phò trợ Lê Nhân Tông lúc này mới 1 tuổi, nối ngôi. Ông được phong làm Nhập nội đô đốc (năm 1445) và được lệnh đem quân đi đánh Chiêm Thành, nhưng chưa đi. "Lúc ấy vua còn bé, trong số bọn quyền thần hãnh tiến có kẻ tố cáo tội trạng của ông. Các đại thần cho rằng ông là người có công lao nên phải đem ra đình nghị, rồi bãi chức". Năm 1448, Nguyễn Xí được khôi phục tước vị, cho làm Thiếu bảo, coi việc quân dân.

Giải thích Đáp án B. Sách Đại Việt sử ký toàn thư chép, năm 1459 Lê Nghi Dân là anh cùng cha khác mẹ của Lê Nhân Tông giết vua để tiếm ngôi. Nghi Dân vì tin dùng bọn gian nịnh, giết hại bề tôi cũ, pháp chế của tổ tông đổi thay hết thảy, người oán trời giận. "Tháng 6, ngày mồng 6 (năm 1460) các đại thần là bọn Nguyễn Xí, Đinh Liệt xướng nghĩa diệt bọn phản nghịch Đồn, Ban. Giáng Nghi Dân xuống trước hầu. Đón Gia Vương lên ngôi hoàng đế. Khi ấy, Nghi Dân cướp ngôi mới được 8 tháng...", sách viết. Đại Việt thông sử cho hay, Nguyễn Xí là người khởi xướng việc khởi binh, cũng chính ông đã cầm quân tiêu diệt bọn nghịch đảng tay sai của Nghi Dân.

Giải thích Đáp án A. Năm 1460, Nguyễn Xí và các đại thần đã tôn con trai Lê Thái Tông và bà Ngô Thị Ngọc Dao là Lê Tư Thành (tức Lê Thánh Tông) lên ngôi vua, khi ấy 18 tuổi. Sách Đại Việt sử ký toàn thư miêu tả Thánh Tông bình thường sống kín đáo, không lộ vẻ anh minh, thích đọc sách cổ kim, nghĩa lý thánh hiền, nhưng vẫn được quan lại triều đình đánh giá cao, tin tưởng trở thành bậc kỳ tài giúp nước. Trong hơn 37 năm trị vì, Lê Thánh Tông đã tạo ra nhiều thành tựu, khiến Đại Việt trở thành quốc gia lớn mạnh trong khu vực, được các nước láng giềng kiêng nể. Đây cũng được đánh giá là thời kỳ phát triển rực rỡ nhất của Đại Việt về mọi mặt kinh tế, chính trị, quân sự, giáo dục, văn hóa, xã hội. Lãnh thổ được mở rộng đáng kể sau nhiều cuộc chiến với các nước xung quanh như Chiêm Thành, Ai Lao, Bồn Man. Năm 1463, vua Lê Thánh Tông ban chức Nhập nội hữu tướng quốc cho Nguyễn Xí rồi sau lại thăng làm Thái úy.

Giải thích Đáp án A. Năm Ất Dậu (1465), ông bị bệnh mất, thọ 68 tuổi, triều đình truy phong là thái sư. Năm 1484, Nguyễn Xí được truy tặng thêm là Cương quốc công, phong làm phúc thần, sắc là Hiển Uy Chính nghị Anh liệt Trung trinh đại vương. Ngày nay, đền thờ Nguyễn Xí ở xã Nghi Hợp, huyện Nghi Lộc, (Nghệ An). Đây là di sản cấp quốc gia, có giá trị kiến trúc, được xây dựng cách đây hơn 500 năm. Lễ hội đền Nguyễn Xí vào ngày 30 tháng giêng âm lịch hàng năm.

Giải thích Đáp án B. Phố Nguyễn Xí dài hơn 50m nối giữa phố Đinh Lễ đến Tràng Tiền, thuộc quận Hoàn Kiếm (Hà Nội). Thời Pháp thuộc đây là phố Jules Boissière, sau cách mạng tháng tám là phố Chùa Quan Thượng (nơi xưa có chùa Báo ân), rồi được đổi thành tên Nguyễn Xí như ngày nay. Cùng với phố Đinh Lễ, Nguyễn Xí nổi tiếng là phố sách với các cửa hàng chất đầy sách cổ khó tìm đến những cuốn mới xuất bản... Tản bộ quanh bờ hồ Hoàn Kiếm rồi ghé vào phố sách Đinh Lễ - Nguyễn Xí ở kế bên đã trở thành thú vui của không ít người Hà Nội và du khách khi đến với thủ đô.