Nhiều thách thức
Nhận định trên được đưa ra tại hội nghị Ngành nông sản và thủy sản: Giải pháp trong biến động, diễn ra ngày 16/12, tại Cần Thơ. Chuyên gia kinh tế Nguyễn Xuân Thành - Đại học Fulbright Việt Nam - nhận định, kinh tế Việt Nam năm nay dự kiến tăng trưởng khoảng 8%. Dù vậy, các chỉ số tích cực chưa phản ánh đầy đủ những khó khăn thực tế doanh nghiệp (DN) đang đối diện.
Năm 2026, theo ông Thành, mục tiêu tăng trưởng cao đặt ra nhiều thách thức, trong đó cách điều hành chính sách vĩ mô sẽ tác động trực tiếp đến khả năng tiếp cận vốn và chi phí tài chính của DN. Đầu tư công tiếp tục là động lực quan trọng của tăng trưởng, nhưng đồng thời tạo áp lực lên tín dụng và mặt bằng lãi suất.
Theo ông Thành, giai đoạn tới không phải thời kỳ tăng trưởng dễ dàng. DN cần chuẩn bị cho một môi trường làm ăn biến động kéo dài, với áp lực về vốn, lãi suất, tỷ giá và cạnh tranh. Việc nâng cao năng lực tài chính, quản trị rủi ro và khả năng thích ứng sẽ quan trọng không kém, thậm chí quan trọng hơn tốc độ tăng trưởng ngắn hạn.
Về thuế đối ứng của Mỹ, chuyên gia trên nhận định, năm tới, ngành xuất khẩu nội thất sẽ chịu tác động tiêu cực lớn nhất. Hàng điện tử đa số vẫn hưởng thuế 0%, DN FDI xuất khẩu điện tử sẽ chưa bị tác động. Với thủy sản, dệt may và giày dép khả năng cao sẽ tiếp tục chịu thuế đối ứng 20%, nhưng không mất lợi thế đáng kể so với các nước trong khu vực. Khả năng hàng nông sản xuất sang Mỹ sẽ chịu thuế thấp hơn mức 20%. Nông sản và thủy sản có lợi thế khi Ấn Độ hiện chịu thuế đối ứng cao hơn nhiều.
Với tốc độ tăng trưởng của xuất khẩu trái cây hiện nay, ông Thành dự báo khoảng 2 năm nữa ngành hàng này sẽ vượt thủy sản. Tuy nhiên, trước tình hình thuế đối ứng của Mỹ, tạm dừng nhập khẩu gạo của Philippines… các DN phải tính đến phương án đa dạng hóa thị trường, bởi tương lai gần các chính sách này chưa có sự thay đổi.
Cần quan tâm thị trường trong nước
Ông Mai Xuân Phong - Tổng Giám đốc Tổng Công ty Thủy sản Việt Nam - cho rằng, năm nay hệ thống chính sách của nước ta thay đổi rất nhiều và rất cần thiết, căn cơ, trong đó đã tháo gỡ những khó khăn trước đây làm DN bức xúc, đặc biệt gỡ bỏ những chính sách “sáng đúng, trưa sai nhưng chiều lại đúng”, tạo sự ‘sợ hãi’ cho người dân và DN.
Theo ông Phong, với khối DN nông thủy sản, sẽ có rất nhiều cơ hội, thách thức, nhưng sẽ tốt, thực tế thời gian qua cũng rất khó khăn nhưng ngành vẫn tăng trưởng. Tuy nhiên, cộng đồng DN phải thích nghi với các chính sách, điều kiện của các thị trường nhập khẩu; cần kiểm soát tốt nguồn nguyên liệu, các chi phí trong toàn bộ quá trình sản xuất; thay đổi sản phẩm theo xu hướng thị trường, đa dạng hóa sản phẩm, thị trường và luôn có sự phòng vệ khi địa chính trị và chính sách thương mại của các nước thay đổi.
Ông Phong cho biết, mỗi năm nước ta tiêu thụ thủy sản giá trị hàng tỷ USD, trong đó khoảng 60% từ nội địa, còn 40% nhập khẩu. “Sang châu Âu thấy họ sung sướng khi được ăn đồ của mình. Trong khi thị trường trong nước cả trăm triệu dân cũng cần được quan tâm, nếu nắm được nhu cầu và cách làm thì thị trường nội địa rất tốt”, ông Phong nói.
Bà Đặng Mai Kim Ngân - Phó Tổng Giám đốc Deloitte Việt Nam - đánh giá, môi trường pháp lý thay đổi nhanh chóng, giai đoạn 2025-2026 chứng kiến nhiều điều chỉnh quan trọng về thuế quan, tác động trực tiếp đến hoạt động của DN, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp và xuất khẩu.
Theo bà Ngân, cơ quan thuế đang chuyển mạnh sang mô hình quản lý dựa trên phân loại rủi ro và phân tích dữ liệu, nên yêu cầu tuân thủ ngày càng cao. Rủi ro thuế không chỉ dừng ở khía cạnh tài chính mà còn ảnh hưởng đến danh tiếng và trách nhiệm pháp lý của DN. Trong bối cảnh đó, DN cần chủ động xây dựng chiến lược và khung quản trị rủi ro thuế, gắn với quản trị DN và ứng dụng công nghệ, nhằm nâng cao khả năng thích ứng và phát triển bền vững.
Áp lực xuất khẩu tôm sang Mỹ
Nhận định những rủi ro ngày càng lớn từ hệ thống phòng vệ thương mại của Mỹ, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cho rằng, rủi ro lớn nhất mà DN tôm Việt Nam phải đối diện trong ngắn hạn là kết quả rà soát hành chính POR19 đối với tôm đông lạnh xuất khẩu sang Mỹ. Kết quả sơ bộ do Bộ Thương mại Mỹ công bố cho thấy biên độ thuế chống bán phá giá lên tới 35,29%, mức rất cao so với kỳ vọng. Phán quyết cuối cùng dự kiến được đưa ra đầu năm 2026 sẽ ảnh hưởng lớn đến hoạt động xuất khẩu trong năm 2026.
Nếu mức thuế sơ bộ không thay đổi, sẽ gây áp lực tài chính lớn, ảnh hưởng đến khả năng duy trì thị trường của ngành tôm trong năm tới. Thực tế, việc xuất khẩu tôm giảm mạnh trong tháng 7 và tăng trở lại tháng 8, 9 cho thấy DN đang tranh thủ đẩy hàng trước khi các biện pháp mới được áp dụng. Dù xuất khẩu năm 2025 vẫn tăng nhẹ, dự báo bức tranh quý I/2026 sẽ không mấy sáng sủa khi DN đối mặt áp lực lớn từ thuế, chi phí tuân thủ và tình hình sản xuất trong nước nhiều khó khăn.
Theo VASEP, thị trường Mỹ đang bước vào giai đoạn siết chặt phòng vệ thương mại trên diện rộng, tác động mạnh đến các ngành hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam, trong đó có tôm. Giai đoạn 2025-2026, DN sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức, cần chuẩn bị tốt hệ thống dữ liệu, kiểm soát rủi ro và minh bạch thông tin sẽ có cơ hội giữ vững thị trường và tận dụng những khoảng trống từ biến động nguồn cung quốc tế.
