Không gian văn hóa nhà vườn Huế bảo lưu những giá trị văn hóa vật thể và cả phi vật thể từng gia đình. Trải qua bao năm tháng, thời gian vẫn không làm phai mờ vẻ đẹp văn hóa nghệ thuật, kết tinh thành vẻ đẹp văn hóa kiến trúc đặc trưng trên mỗi di tích nhà vườn.
Theo nhà nghiên cứu Phan Thuận An, “nhà vườn Huế là sư kết hợp hài hòa giữa thiên nhiên và con người. Đó là môi trường thích hợp nhất để bảo tồn thuần phong mỹ tục của dân tộc, trong đó có đạo lý truyền thống gia đình. Nhìn cảnh quan của một nhà vườn Huế, con người có thể nhận ra được tâm hồn và phong cách sống của chủ nhân”.
Kiến trúc nhà vườn Huế được chia làm hai yếu tố “Nhà” và “Vườn”. Hầu hết kiến trúc nhà vườn Huế đều xây dựng theo quy luật “dịch lý” và “phong thủy” gồm: Cổng, ngõ, bình phong, hòn non bộ, bể cạn, sân nhà. Cổng thông thường được xây bằng gạch, lối vào được trồng những hàng dâm bụt hoặc chè tàu được cắt xén cẩn thận dẫn vào bức bình phong, sau bình phong là bể cạn, hòn non bộ, hồ trồng sen, hoa súng và nuôi cá cảnh…
Trong khu nhà vườn, không thể thiếu ngôi nhà rường. Nhà rường thường được làm bằng gỗ, cầu kỳ hóa bằng nhiều nét hoa văn chạm trổ, có kết cấu kỹ thuật mộng tinh xảo. Nhà rường có nhiều dạng: một gian hai chai, ba gian hai chái, năm gian hai chái, nhà rường lầu,...Trong nhà bày sập gụ, tủ chè, treo hoành phi, câu đối, đồ đạc được bài trí hợp lý tạo thần thái riêng biệt.
Không gian đẹp nhà vườn Huế tọa lạc tại phường Kim Long, Gia Hội, Phú Hiệp Vỹ Dạ, Phú Mộng, Phường Đúc, An Cựu, Bao Vinh, Nguyệt Biều…Trong đó, sản phẩm du lịch nhà vườn như nhà vườn An Hiên ở Kim Long, nhà vườn Phủ thờ Công chúa Ngọc Sơn, nhà vườn phủ Vĩnh Quốc Công, nhà vườn Thường Lạc, nhà vườn Gia Hưng Vương,.. đang là thế mạnh của du lịch Huế.
Theo thống kê của Phòng VH-TT TP Huế, có khoảng 7.178 nhà vườn. Tại 25 phường, xã còn được 4.228 nhà vườn đẹp có diện tích từ 400m2-600m2 trở lên, trong đó còn 705 nhà rường và 186 nhà cổ thuộc diện quý hiếm.
Mới đây, HĐND tỉnh Thừa Thiên Huế ban hành Nghị quyết số 02/2015 và Đề án “Chính sách hỗ trợ, bảo vệ và hỗ trợ nhà vườn Huế đặc trưng”. Theo đó, sẽ tập trung từ 25- 40 nhà vườn Huế đặc trưng để hỗ trợ bảo tồn trong giai đoạn 2015-2020. Riêng năm 2016, có 14 nhà vườn được tham gia đề án.
Tùy theo quy mô, vị trí, giá trị kiến trúc, văn hóa, lịch sử, hiện trạng nhà vườn sẽ được hỗ trợ đến 700 triệu đồng/nhà (loại 1), không quá 500 triệu đồng/nhà (loại 2) và không quá 400 triệu đồng/nhà (loại 3) để trùng, hỗ trợ người dân giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống, nâng cao giá trị hình ảnh cố đô Huế.
“Chính sách hỗ trợ cùng những cam kết trong đề án để tôn tạo, bảo tồn nhà vườn Huế lần này thiết thực hơn so với mọi khi”, anh Phan Văn Kiên, hiện quản lý nhà vườn An Hiên chia sẻ.
Ông Phan Thiên Định, Phó Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư và tỉnh Thừa Thiên Huế, cho biết, “Sở cùng Sở Tài chính cũng đã chuẩn bị những kế hoạch xây dựng quy hoạch trong khi nhà vườn định vị trong khu nhà vườn đó không gian nào khuyến cáo được xây dựng và xây dựng như thế nào để vừa bảo vệ các giá trị văn hóa, vừa đáp ứng nhu cầu cuộc sống người dân. Mọi công tác chuẩn bị về xây dựng và kinh phí cụ thể sẽ được trình lên để UBND tỉnh thực hiện đề án”.
