Tái cơ cấu để không lỡ nhịp đầu tư
Phát biểu tại hội nghị triển khai nhiệm vụ năm 2026 của VNR trong chiều 28/12, ông Cao Anh Tuấn - Thứ trưởng Bộ Tài chính - đánh giá cao nỗ lực vượt khó của ngành đường sắt trong giai đoạn nhiều biến động, đồng thời nhấn mạnh yêu cầu tái cơ cấu mạnh mẽ để đưa đường sắt trở thành trụ cột trong hệ thống giao thông vận tải quốc gia.
Theo Thứ trưởng Bộ Tài chính, việc hoàn thiện Đề án cơ cấu lại VNR giai đoạn 2026-2030, tầm nhìn đến năm 2035 là nhiệm vụ then chốt. Đề án này không chỉ nhằm tinh gọn bộ máy, mà còn hướng tới chuyển đổi mô hình hoạt động theo hướng tập đoàn, tạo nền tảng để ngành đường sắt có thể tham gia sâu vào các dự án đường sắt mới, đặc biệt là các tuyến hiện đại và tốc độ cao, ngay từ giai đoạn đầu tư.
Để quá trình chuyển đổi đạt hiệu quả, Bộ Tài chính đang phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành liên quan trong việc xây dựng các cơ chế, chính sách đặc thù cho ngành đường sắt. Trọng tâm là hoàn thiện các nghị định về cơ chế tài chính đặc thù, nâng cao năng lực quản trị và hiệu quả sử dụng tài sản nhà nước tại doanh nghiệp.
Hướng tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV, đường sắt được xác định là “trọng tâm của trọng tâm” trong chiến lược phát triển hệ thống giao thông vận tải đồng bộ. Bộ Tài chính khẳng định sẽ tiếp tục sát cánh cùng VNR trong công tác quản lý, vận hành và đặc biệt là chuẩn bị các điều kiện cần thiết để tiếp nhận, vận hành các dự án đường sắt mới, trong đó có đường sắt tốc độ cao.
Tại hội nghị, ông Hoàng Gia Khánh - Tổng Giám đốc VNR - cho biết, trong năm nay, dù đối mặt nhiều thách thức do thiên tai và mưa lũ, hoạt động sản xuất kinh doanh của ngành đường sắt vẫn duy trì tăng trưởng dương. Doanh thu hợp nhất năm 2025 ước đạt trên 10.700 tỷ đồng, tăng khoảng 10% so với cùng kỳ; lợi nhuận đạt 139 tỷ đồng. Kết quả này được xem là nền tảng quan trọng để ngành bước vào giai đoạn phát triển mới.
Chuẩn bị cho dự án mang tính tái định hình
Theo ông Hoàng Gia Khánh, các dự án đường sắt trong giai đoạn tới có quy mô lớn, công nghệ cao và yêu cầu quản trị hoàn toàn khác so với trước đây. Nếu không sắp xếp lại tổ chức, chuẩn hóa nguồn lực từ sớm, ngành đường sắt sẽ khó tham gia sâu vào các dự án mới. Vì vậy, tái cơ cấu được coi là điều kiện tiên quyết để bước vào chu kỳ phát triển tiếp theo.
Việc Quốc hội thông qua chủ trương đầu tư và Chính phủ chỉ đạo quyết liệt được nhìn nhận là “thời cơ lịch sử”, giúp đường sắt Việt Nam thoát khỏi mô hình khai thác truyền thống, từng bước tiến tới kỷ nguyên vận tải tốc độ cao, xanh và số hóa.
Trong các dự án sắp tới, tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam được đánh giá là cú hích mang tính tái định hình toàn ngành. Đây không chỉ là một dự án hạ tầng đơn thuần mà còn kéo theo yêu cầu thay đổi toàn diện về tổ chức, nhân lực, công nghệ và phương thức quản trị.
Ngay từ đầu năm 2026, VNR sẽ tập trung cho khâu “chuẩn bị mềm” - từ hoàn thiện thể chế, sắp xếp tổ chức đến đào tạo nhân lực - để sẵn sàng tham gia xây dựng, quản lý, vận hành và bảo trì tuyến đường sắt tốc độ cao khi dự án bước vào giai đoạn triển khai chính thức. Song song với đó, doanh nghiệp phối hợp chặt chẽ với Bộ Xây dựng trong việc hoàn thiện các cơ chế đặc thù, xây dựng lộ trình tiếp nhận công nghệ và đào tạo nhân lực theo tiêu chuẩn quốc tế.
Không dừng ở tuyến tốc độ cao, năm 2026 còn được xem là giai đoạn tăng tốc của nhiều dự án đường sắt quan trọng khác. Tiêu biểu là tuyến Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng vừa khởi công ngày 19/12, được kỳ vọng trở thành trục vận tải chiến lược, kết nối hành lang kinh tế, logistics và liên vận quốc tế.
Để đón đầu các tuyến mới, VNR đang triển khai đề án tái cơ cấu theo mô hình tập đoàn, hướng tới hình thành một hệ sinh thái đồng bộ từ vận tải, quản lý hạ tầng đến công nghiệp đường sắt, đào tạo và chuyển giao công nghệ. Trong đó, dự án xây dựng Tổ hợp công nghiệp đường sắt được coi là nền tảng để từng bước làm chủ công nghệ, giảm phụ thuộc nhập khẩu trong dài hạn.
"Nếu năm 2025 được coi là giai đoạn “làm nền”, thì 2026 là năm “vào guồng” của chu kỳ phát triển mới. Việc đồng thời tái cơ cấu doanh nghiệp và chuẩn bị cho các dự án hạ tầng quy mô lớn cho thấy quyết tâm đưa đường sắt trở lại vai trò trụ cột trong hệ thống giao thông quốc gia, hướng tới một ngành vận tải hiện đại, bền vững và hội nhập sâu hơn với khu vực, thế giới", ông Hoàng Gia Khánh nhấn mạnh.
