Không cần phải truyền thông, quảng cáo, hằng năm học sinh phải tự tìm đến NXB để mua SGK. SGK như là mỏ kim cương độc quyền NXB Giáo dục Việt Nam trong suốt một thời gian rất dài. Đi theo SGK vào trường học còn có hệ thống sách tham khảo. Một công đôi việc, lợi nhuận SGK một phần nhưng sách tham khảo có thể nói là siêu lợi nhuận.
Năm học 2024 – 2025, chương trình giáo dục phổ thông 2018 với một chương trình nhiều SGK chính thức chấm dứt thời gian dài thống trị thị trường xuất bản SGK của NXB Giáo dục. Sự tham gia của 7 NXB, 13 công ty phát hành vào thị trường này sau 5 năm thay SGK cuốn chiếu các cấp học đã cho thấy SGK đã được xã hội hóa thành công. Từ thị phần 100%, NXB Giáo dục Việt Nam còn 71%. Những tưởng xã hội hóa thì giá SGK phải giảm nhưng phụ huynh, học sinh, thậm chí giáo viên hốt hoảng, hoang mang khi giá SGK tăng gấp 2, gấp 3 khi chưa xóa độc quyền.
Hóa ra, khi xã hội hóa, tức là học sinh không còn được trợ giá SGK như trước. Nhiều NXB vào cuộc, sự cạnh tranh về chất lượng nội dung, hình thức bắt đầu. Số lượng tác giả viết SGK đã lên đến con số hàng nghìn, với đủ trình độ từ giáo viên, tiến sĩ, PGS, GS. Chi phí phát hành, chi phí cho tác giả viết SGK… hàng loạt các chi phí khác được tính lên mỗi trang sách. NXB đếm môn để viết, phát hành SGK nên môn thể dục cũng có SGK, hoạt động trải nghiệm cũng có SGK. Sách đếm trang để tính tiền nên tăng hình ảnh cũng là cách để tăng giá sách…
Phụ huynh còn bức xúc khi em lớp dưới không học được SGK của anh để lại vì mỗi trường lựa chọn một kiểu. Do có 3 bộ SGK (Kết nối tri thức với cuộc sống, Chân trời sáng tạo, Cánh diều) nên gần như các trường đều trộn 2-3 bộ SGK để giảng dạy. Thầy cô lí giải môn tiếng Việt của bộ sách này hay nhưng môn Toán lại phải chọn bộ khác… Cứ như vậy, phụ huynh, học sinh quay mòng mòng khi đi mua SGK, hoặc khi chuyển trường. Các thầy cô giáo vùng khó muốn xin SGK cũ cho học sinh cũng bất cập. Thậm chí, NXB đi tặng SGK của chính mình cũng không dễ vì địa phương sử dụng nhiều bộ SGK.
Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Phạm Ngọc Thưởng khẳng định, kinh doanh ngành nào có lãi cũng vui nhưng có lãi trong biên soạn, phát hành SGK là một điều nhạy cảm. Không nhạy cảm sao được khi nó ảnh hưởng đến hàng chục triệu gia đình có con em đi học.
Người Việt Nam có truyền thống hiếu học. Họ hi sinh tất cả vì sự nghiệp học hành của con. Nên bất cứ hành vi nào nhân danh giáo dục để trục lợi, lợi ích nhóm đều là tội ác không thể dung thứ. Những lợi nhuận không chính đáng từ SGK lại là gánh nặng của nhiều gia đình. Suy cho cùng, lợi nhuận ấy đè lên vai người dân phải chịu đựng.
