Một nhóm nhà nghiên cứu tại Đại học Cambridge (Anh) vừa công bố phát hiện chấn động: từ “ylues” trong bản trích cổ xưa của Bài ca của Wade – từng được dịch là “elves” (yêu tinh) – thực ra là “wolves” (sói), mang tính ẩn dụ chỉ những kẻ nguy hiểm. Sự nhầm lẫn bắt nguồn từ lỗi phiên âm của người chép tay vào thế kỷ 13, khi đánh nhầm chữ "w" thành "y".
Không chỉ vậy, một cụm từ khác từng được hiểu là “sprites” (yêu tinh nhỏ) thực chất nên được dịch là “sea snakes” (rắn biển). Kết quả, thay vì chiến đấu với sinh vật siêu nhiên, Wade đã phải đối đầu với những hiểm họa trần tục – và có thể là cả những con người tàn bạo thời đó.
Từ chiến binh diệt quái vật đến hiệp sĩ cung đình
Phân tích mới này làm thay đổi hoàn toàn hình tượng Wade – vốn được so sánh với Beowulf, chiến binh tiêu diệt quái vật Grendel. Theo Tiến sĩ Seb Falk, đồng tác giả nghiên cứu:
“Wade giống một hiệp sĩ trong các tiểu thuyết lãng mạn thời trung cổ như Sir Launcelot hay Sir Gawain hơn là một kẻ diệt quái vật.”
Khám phá này khiến việc Wade xuất hiện trong các tác phẩm văn học như của Geoffrey Chaucer trở nên dễ hiểu hơn, vốn từng khiến giới nghiên cứu bối rối vì không ăn khớp với hình ảnh “thợ săn yêu tinh” trước đó.
Người mẹ là tiên cá, cha là khổng lồ?
Dù Bài ca của Wade không còn bản gốc, những tài liệu tham khảo rải rác trong văn học Anh suốt nhiều thế kỷ vẫn khiến truyền thuyết này sống động: Một số bản chép kể rằng Wade giết rồng; Truyền thuyết dân gian vùng Yorkshire mô tả ông cao lớn như người khổng lồ; Các văn bản khác cho biết cha ông là người khổng lồ, mẹ là nàng tiên cá
Sự pha trộn giữa yếu tố thực tế và kỳ ảo cho thấy Bài ca của Wade là một ví dụ tiêu biểu của tiểu thuyết lãng mạn hiệp sĩ, nơi các nhân vật đối mặt với hiểm họa – không chỉ từ thế lực siêu nhiên mà cả từ xã hội và con người.
Sửa một từ, viết lại cả truyền thuyết
Theo Tiến sĩ James Wade, đồng tác giả nghiên cứu và Phó giáo sư Văn học Anh tại Đại học Girton, Cambridge, phát hiện trên bắt nguồn từ việc phân tích lại toàn bộ bài giảng bằng tiếng Latin thời trung cổ – nơi đoạn trích tiếng Anh của Wade được chèn vào.
Bài giảng ấy nói về lòng khiêm nhường và dùng hình ảnh “người sói” như ẩn dụ chỉ những kẻ tham lam, tàn nhẫn. Nếu theo bản dịch cũ, việc yêu tinh và rắn thần xuất hiện trong một bài học đạo đức là điều khó lý giải. Nhưng bản dịch mới giúp xâu chuỗi toàn bộ thông điệp lại với nhau.
Tiến sĩ Stephanie Trigg (Đại học Melbourne, Úc) nhận xét: "Khám phá này không chỉ lật lại cách hiểu về một sử thi, mà còn xáo trộn nhiều giả định lâu nay về lòng mộ đạo và đạo đức thời trung cổ."
Một huyền thoại bị thất truyền và đang sống lại
Dù Bài ca của Wade đã biến mất hoàn toàn từ thế kỷ 18, việc nó được trích dẫn trong các tài liệu suốt nhiều thế kỷ cho thấy: Wade từng là một biểu tượng văn hóa đại chúng tại Anh thời trung cổ.
Giờ đây, với một bản dịch chính xác hơn, hình tượng Wade – hiệp sĩ cung đình dấn thân vào hiểm họa trần thế đang dần hiện lên rõ ràng, mở ra cơ hội mới để khám phá di sản văn học tưởng đã mất này.