Thực hiện chủ trương của Đảng, Nhà nước về phát triển vùng ĐBSCL thích ứng với biến đổi khí hậu, thời gian qua, nhiều chính sách liên quan đến giải pháp thích ứng với biến đổi khí hậu được triển khai, đặt ra yêu cầu phát triển bền vững vùng ĐBSCL kết hợp thích ứng với biến đổi khí hậu, bảo đảm an ninh nguồn nước, môi trường sinh thái, phát triển kinh tế - xã hội hài hòa.
Nhận thức được vai trò then chốt của khoa học và công nghệ (KH&CN) trong hiện thực hóa các nhiệm vụ trên, Bộ Khoa học & Công nghệ đã phê duyệt Chương trình KH&CN cấp quốc gia giai đoạn đến năm 2030 “Khoa học và công nghệ ứng phó với biến đổi khí hậu phục vụ phát triển bền vững Đồng bằng sông Cửu Long”, đến nay nghiên cứu đã đạt được những kết quả bước đầu.
Chương trình tập trung vào nhiều nhóm giải pháp lớn như xác lập cơ sở khoa học, thực tiễn, xây dựng và chuyển giao các mô hình, công nghệ, giải pháp để phát triển kinh tế bền vững ở ĐBSCL, ứng phó biến đổi khí hậu và thích ứng với tác động của các hoạt động kinh tế - xã hội ở thượng nguồn sông Mekong.
Tạo nền tảng phát triển bền vững ĐBSCL
Vùng ĐBSCL đang đứng trước những áp lực kép, vừa là vùng kinh tế trọng điểm, vừa là vùng dễ bị ảnh hưởng trước biến đổi khí hậu. Việc xây dựng các đập thủy lợi, thủy điện của các quốc gia thượng nguồn sông Mekong đã làm giảm lưu lượng chảy sông Tiền, sông Hậu vào Việt Nam, dẫn đến tình trạng xâm nhập mặn tại một số tỉnh ven biển ĐBSCL diễn ra ngày càng khắc nghiệt và phức tạp.
Các sông chính và kênh nhánh bị nhiễm mặn sớm hơn, ranh giới nhiễm mặn vào sâu hơn trong nội đồng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống và sản xuất nông nghiệp, công trình xây dựng của người dân toàn vùng.
Nhiều nhà khoa học cho rằng, cần có kịch bản khoa học và dài hơi đối với vấn đề thích ứng biến đổi khí hậu tại ĐBSCL. Theo đó, giải pháp không chỉ dừng lại ở việc phòng chống thiên tai, xâm mặn, mà phải hướng tới chuyển đổi mô hình sản xuất, nâng cao nhận thức cộng đồng, thúc đẩy hợp tác quốc tế và liên kết vùng, tận dụng nguồn lực khoa học trong và ngoài nước để hiến kế cho phát triển bền vững toàn vùng.
Chương trình “Khoa học và công nghệ ứng phó với biến đổi khí hậu phục vụ phát triển bền vững Đồng bằng sông Cửu Long” đặt yêu cầu ít nhất 80% kết quả nghiên cứu phải được áp dụng thực tế; 50% nhiệm vụ có doanh nghiệp hoặc địa phương tham gia; 30% nhiệm vụ có sản phẩm sở hữu trí tuệ. Điều này thể hiện tinh thần nghiên cứu để phục vụ phát triển, lấy hiệu quả ứng dụng làm thước đo.
Theo đó, hạ tầng khoa học cần thiết cho vùng đang được định hướng xây dựng gồm Hệ thống ngăn mặn và cấp nước thông minh; Hệ thống cảnh báo sụt lún thời gian thực; Giao thông đường thủy thông minh; Đô thị xanh, nông thôn mới tuần hoàn, khu công nghiệp carbon thấp.
Theo đại diện Bộ Khoa học và Công nghệ, khi được triển khai hiệu quả, các mô hình KH&CN từ giống cây trồng thích ứng, hệ thống nuôi trồng thủy sản công nghệ cao, đến thương mại điện tử và quản lý dữ liệu nông nghiệp sẽ giúp ĐBSCL không chỉ ứng phó biến đổi khí hậu, mà tận dụng nó để tái cấu trúc nền kinh tế theo hướng bền vững.
Chương trình hướng đến xác lập cơ sở khoa học, thực tiễn, xây dựng và chuyển giao các mô hình, công nghệ, giải pháp sử dụng bền vững tài nguyên, bảo vệ môi trường, bảo tồn đa dạng sinh học theo hướng chuyển đổi xanh, giảm nhẹ thiên tai, đồng thời xác lập cơ sở khoa học, thực tiễn, xây dựng và chuyển giao các mô hình, công nghệ, giải pháp tích hợp đồng bộ ứng phó biến động và thích ứng với tác động của các hoạt động kinh tế-xã hội ở thượng nguồn sông Mekong với phát triển bền vững ĐBSCL.
