Nhà khoa học phải nói dối để được giải ngân kinh phí nghiên cứu
Theo GS Ngô Bảo Châu muốn cải cách giáo dục ĐH, điều tiên quyết là thay đổi và cải tổ phương thức quản trị cho các trường ĐH.
GSChâu viện dẫn, hiện việc xây dựng nhân lực các trường ĐH tại Việt Namvẫn nghiêng theo hướng bồi dưỡng các SV giữ lại trường; tuyển chọn độingũ giảng viên ở ĐH Việt Nam tuân theo tiêu chuẩn chung của công chứcnhà nước, tiêu chí hàng đầu cho đội ngũ giảng viên là nghiên cứu khoahọc, các cơ quan chức năng không có tham gia vào quá trình tuyển chọn.
“Việc bổ nhiệm giáo sư không do sự chủ động của các trường; hệ thốngquản lý, tư duy quản lý xin - cho vẫn còn khá rõ. Chính sách tiềnlương, chính sách thu hút và đãi ngộ vẫn chưa rõ ràng. Thu nhập củagiảng viên ĐH tại Việt Nam hiện còn quá thấp và khi xét tăng lương thìlại cứng nhắc” – lời GS Châu.
Trong khi đó, PGS Trần Ngọc Anh – ĐH Indiana tại Blooomington và PGSthỉnh giảng tại ĐH Harvard cho rằng, cần có minh bạch tài chính và làmrõ trách nhiệm tài chính. Trong quản trị đại học hiệu trưởng phải cótrách nhiệm với toàn bộ sự thành công của nhà trường.
Ở khía cạnh sử dụng, ông Lương Hoài Nam (cty Thiên Minh) cho hay: “Chúng tôi thật sựkhông muốn phàn nàn về chất lượng giáo dục nhưng chúng tôi là người sửdụng sản phẩm giáo dục và không muốn nhận các sản phẩm giáo dục về màphải đào tạo lại mới sử dụng được”.
Còn GS Nguyễn Minh Thuyết lập luận, tự chủ đại học bao gồm tự chủ vềtổ chức, tài chính, nhân sự và học thuật. Ở Việt Nam quyền tự chủ đãđược ghi nhận trong Luật Giáo dục và Luật Giáo dục ĐH nhưng nhà nước vẫnkiểm soát. Việc phát triển trường vẫn do các yếu tố ngoài trường quyếtđịnh, trong khi việc chia tách, sát nhập do cơ quan chủ quản quyết định,hội đồng trường không có thực quyền.
Một vị đại biểu khác cho hay, muốn tự trị đại học, tự chủ tài chínhcần có sự đồng bộ giữa Bộ Khoa học công nghệ, Bộ Tài chính và Bộ GD- ĐT…
Trongkhi đó trao đổi khá thẳng thắn về tự chủ tài chính, bà Nguyễn HoàngÁnh, giảng viên Trường ĐH Ngoại thương nêu nghịch lý, về nguyên tắcngười làm khoa học không được nói dối, nhưng năm nào tôi cũng nói dối vìkhông nói dối không thể giải ngân để lấy kinh phí nghiên cứu.
Bà Ánh tự đặt câu hỏi “Tôi xấu hổ không? và trả lời “có” - nhưng tôinghĩ sự hèn nhát, ngại đổi mới, ngại sáng tạo, nói dối, không chấp nhậncái mới nó ăn sâu, bén rễ không chỉ ở thế hệ của tôi mà còn cả thế hệsau này. Những thứ không ai chịu trách nhiệm đã hình thành, thành thóiquen từ các bậc học dưới bởi chính cái cơ chế quản lý đầy bất cập.”
“Vì thế, muốn cải cách thì phải làm từ gốc và Bộ trưởng Bộ Khoa học -Công nghệ phải kết hợp với Bộ trưởng Tư Pháp để cải cách thật sự, sựcải cách này phải làm từ gốc” – bà Ánh đề xuất.
“Hai bộ không ký được lương cho GS Châu”
Trước sự thắc mắc của nhiều diễn giả về tự chủ đại học, tự chủ tàichính, nghiên cứu khoa học, Bộ trưởng Bộ Khoa học – Công nghệ NguyễnQuân cho biết, quan điểm của bộ luôn xem các trường ĐH là một tổ chứccủa Bộ Khoa học - Công nghệ và bộ luôn sát cánh với các trường ĐH.
Bộ trưởng Nguyễn Quân cho rằng, Bộ GD-ĐT nói giao quyền tự chủ chocác trường, nhưng trên thực tế việc tự chủ ấy vẫn mang tính nửa vời vàbị ràng buộc bởi quá nhiều cơ chế, luật định. Đặc biệt ngành nào cũnggiữ khư khư luật của mình.
“Giáo dục đại học khó tự chủ được bởi hiện các trường ĐH vẫn phảihoạt động chung trong một cơ chế. Ở một đất nước mà tôi và anh Luận (Bộtrưởng Bộ GD-ĐT) không thể ký được lương cho GS Châu thì làm sao cáctrường ĐH có thể được tự chủ được.”
“Đáng ra lương của anh Châu phải do anh quyết định vì anh ấy là mộtViện trưởng nghiên cứu cao cấp về Toán…” – Bộ trưởng Quân trăn trở.
Cũngtheo Bộ trưởng Quân, Luật Khoa học và công nghệ năm 2013 và Nghị địnhcủa Chính phủ đã yêu cầu Bộ Nội vụ giao biên chế nghiên cứu viên cho cácĐH. Tuy nhiên chúng tôi đề xuất nhưng Bộ Nội vụ trả lời rằng là chỉgiao biên chế theo đúng luật công chức và viên chức, không giao biên chếnghiên cứu từ năm 2003. Nhưng Luật Khoa học và công nghệ ra đời sauphải có hiệu lực hơn những luật ra đời trước. Bộ Nội vụ không giao biênchế nghiên cứu, làm sao Bộ Tài chính có căn cứ để cấp kinh phí cho cácnhà nghiên cứu ở các trường đại học”,
Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Bùi Văn Ga cho hay, hiện giáo dục ĐH đã có sựthay đổi đó là chuyển từ việc cung cấp kiến thức là chính sang pháttriển năng lực, sáng tạo cho sinh viên, dù vậy việc nâng cao chất lượnggiáo dục ĐH vẫn còn rất nhiều thách thức.
Thứ trưởng Ga thừa nhận, do sự phân tầng của các cơ sở giáo dục ĐHchưa rõ ràng, khiến các trường không xác định được mục tiêu đào tạo cụthể. Việc nghiên cứu khoa học trong các trường ĐH chưa được xem là hoạtđộng bắt buộc khiến cho kiến thức của giảng viên nhanh chóng bị lạc hậu,việc thiếu hụt đội ngũ quản trị giáo dục ĐH giàu kinh nghiệm tại cácnhà trường.
Trong khi đó, lý giải về tự chủ đại học phi lợi nhuận ông Ga cho hayở VN muốn trường ĐH phi lợi nhuận phải tìm mạnh thường quân có tài sảnlớn để xây dựng. Nếu yêu cầu một nhà đầu tư bỏ tiền vào mà họ không cólợi nhuận rất khó. Vì thế trường ĐH phi lợi nhuận được xem khi chia lợinhuận không vượt quá mức trần của chính phủ. Hiện, Chính phủ khuyếnkhích mô hình phi lợi nhuận như các nước.
Về tự chủ học phí và tài chính, theo thứ trưởng Ga hiện nay trần họcphí không còn giới hạn. Cách đây hai tuần Bộ GD-ĐT đã ban hành thông tưvề đào tạo chất lượng cao, các trường có thể thu bao nhiêu cũng đượcvới điều kiện chất lượng đào tạo phải tương xứng với học phí. Với việcthu như vậy việc trả lương do trường quy định
Theo Lê Huyền
