“Sát thủ thầm lặng” mang tên tim mạch - đột quỵ
Theo WHO, mỗi năm thế giới có hơn 17,9 triệu người tử vong vì bệnh tim mạch, đột quỵ chiếm khoảng 32% tổng số ca tử vong toàn cầu (ung thư gây ra khoảng 9,6 triệu ca tử vong mỗi năm). Trong số này, hơn 85% là do nhồi máu cơ tim và đột quỵ. Con số này vượt xa tử vong do ung thư, biến bệnh tim mạch trở thành “sát thủ số 1” của nhân loại.
Theo Global Burden of Disease Study (GBD) 2021, do World Stroke Organization (WSO) công bố, mỗi năm thế giới ghi nhận khoảng 12 triệu ca đột quỵ mới, 7 triệu ca tử vong và 94 triệu người phải sống chung với di chứng. Cứ 4 người thì có 1 người sẽ bị đột quỵ trong đời, trong đó 53% xảy ra ở người dưới 70 tuổi và 89% gánh nặng thuộc các quốc gia thu nhập thấp, trung bình.
Tại Việt Nam, ước tính mỗi năm có khoảng 200.000 ca đột quỵ mới, trong đó gần 50% tử vong và phần lớn còn lại sống chung với di chứng nặng nề, từ liệt nửa người, rối loạn ngôn ngữ đến mất khả năng lao động. Bệnh nhân thường cần sự chăm sóc lâu dài, tạo gánh nặng kinh tế – xã hội khổng lồ.
Ngày 19/9, trao đổi với phóng viên về sự nguy hiểm của căn bệnh bệnh tim mạch, đột quỵ TS.BS Trần Chí Cường, Giám đốc Bệnh viện Đa khoa Quốc tế S.I.S Cần Thơ - chuyên gia can thiệp thần kinh, nhận định: “Khác với ung thư có thể phát hiện sớm qua tầm soát, đột quỵ xảy ra đột ngột và thời gian cứu chữa chỉ tính bằng giờ. Nếu không kịp can thiệp trong ‘giờ vàng’, tỷ lệ tử vong và tàn phế rất cao. Đây chính là lý do khiến bệnh tim mạch và đột quỵ trở thành sát thủ thầm lặng nguy hiểm hơn cả ung thư”.
Nhận định về nguyên nhân dẫn tới thực trạng trên, TS.BS Trần Chí Cường cho rằng thay đổi lối sống là yếu tố chính thúc đẩy sự gia tăng bệnh tim mạch toàn cầu. Chế độ ăn nhiều chất béo, ít rau xanh, lạm dụng rượu bia, thuốc lá, cộng với áp lực công việc và ít vận động, đã khiến số ca mắc tăng nhanh. Bên cạnh đó, tăng huyết áp, tiểu đường, rối loạn mỡ máu và béo phì đang ngày càng phổ biến, kể cả ở người trẻ.
Một vấn đề đáng lo ngại là phần lớn các ca tử vong vì tim mạch, đột quỵ lại tập trung ở các quốc gia thu nhập trung bình và thấp – nơi hệ thống y tế còn hạn chế, thiếu trung tâm chuyên khoa, thiếu bác sĩ can thiệp, khiến bệnh nhân không được điều trị kịp thời.
Cần tập trung phòng bệnh và đầu tư mạng lưới điều trị
Để giảm thiểu gánh nặng, TS.BS Trần Chí Cường nhấn mạnh hai hướng giải pháp: phòng ngừa sớm và mở rộng mạng lưới điều trị chuyên sâu. Về phòng ngừa, người dân cần chủ động kiểm soát các yếu tố nguy cơ: Ăn uống cân đối, tăng rau xanh, hạn chế muối và chất béo. Duy trì tập thể dục ít nhất 30 phút/ngày. Kiểm soát cân nặng, hạn chế rượu bia, bỏ thuốc lá. Khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt tầm soát huyết áp, đường huyết, mỡ máu.
Về điều trị, việc xây dựng và phát triển các trung tâm đột quỵ – tim mạch hiện đại tại các vùng, tỉnh thành là yếu tố quyết định. Chỉ khi bệnh nhân được tiếp cận dịch vụ y tế trong “giờ vàng”, cơ hội sống sót và hồi phục mới được nâng cao.
Tại Việt Nam, mô hình xã hội hóa đầu tư y tế đã đem lại tín hiệu tích cực. Sự ra đời của các bệnh viện chuyên khoa sâu giúp hình thành mạng lưới điều trị đột quỵ – tim mạch phủ rộng, từng bước giảm áp lực cho y tế công lập và quan trọng hơn cả là tận dụng được giờ vàng cứu chữa người bệnh.
BS Chí Cường cho rằng: “Nếu xây dựng được một hệ thống bệnh viện hiện đại, phủ đều khắp các khu vực trên cả nước, chúng ta có thể cứu sống hàng chục ngàn bệnh nhân mỗi năm và giảm đáng kể di chứng tàn phế. Đây chính là ‘vũ khí’ mạnh nhất để đối phó với sát thủ thầm lặng này”.
Thay đổi để bảo vệ sự sống
Thực tế cho thấy, trong khi ung thư vẫn là nỗi lo thường trực, thì bệnh tim mạch và đột quỵ đã lặng lẽ vượt lên, trở thành kẻ giết người nguy hiểm nhất toàn cầu. Sự nguy hiểm không chỉ nằm ở tỷ lệ tử vong cao, mà còn ở những di chứng kéo dài suốt đời, ảnh hưởng nặng nề đến chất lượng sống và gánh nặng cho gia đình, xã hội. Cộng đồng cần nhận diện đúng nguy cơ, thay đổi lối sống ngay từ hôm nay, để giảm bớt những mất mát mà “sát thủ” mang tên tim mạch và đột quỵ gây ra.
