Làm gì để 'Phòng tránh rủi ro khi lao động ở nước ngoài'?

Về các phương án giảm thiểu tình trạng lao động bất hợp pháp của Việt Nam, ông Nguyễn Ngọc Quỳnh, Phó Chủ tịch Hiệp hội Xuất khẩu lao động cho biết:

Như chúng ta đã biết, năm 2018, khoảng 140.000 người lao động Việt ra nước ngoài làm việc. Các doanh nghiệp rất khó về nguồn nhân lực vì vậy cơ hội đi làm việc hợp pháp là rất nhiều. Chúng ta nên tìm hiểu thông tin và đi theo con đường hợp pháp. Ngược lại, nếu đi theo con đường bất hợp pháp rất nhiều rủi ro, đặc biệt khi bị ốm đau hay gặp vấn đề vi phạm trong quyền lợi lao động.

Về cơ quan chức năng cần quản lý chặt chẽ hơn, bởi ở Việt Nam, hoạt động dịch vụ tuyển lao động ở địa phương chưa được quản lý chặt chẽ. Những đường dây buôn người, đưa người lao động đi làm bất hợp pháp cần điều tra và triệt phá.

Nhà báo Đình Thắng, trưởng ban Kinh tế báo Tiền Phong, điều hành buổi tọa đàm

Tại buổi tọa đàm, bà Trần Thị Vân Hà, Trưởng phòng Thông tin Cục quản lý lao động ngoài nước, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội đã cung cấp vài thông tin khái quát về lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài hiện nay: Theo Luật người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài, có 4 hình thức người Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài gồm: Làm việc ở nước ngoài thông qua hợp đồng các công ty dịch vu; hợp đồng cá nhân; các doanh nghiệp trúng thầu dự án ở nước ngoài và doanh nghiệp đưa lao động đi; và đi theo diện đào tạo nghề.

Hàng năm, có hơn 100.000 người lao động đi làm việc ở nước ngoài theo 4 hình thức này. Riêng năm 2018 có hơn 146.000 người. Trong đó, những năm gần đây số lao động ở Nhật Bản tăng lên rõ rệt, vượt qua lao động sang Đài Loan (Trung Quốc) là 65.000 người. Thị phần lao động Đài Loan được đánh giá là một trong những thị trường có người lao động Việt Nam cao nhất.

Tuy nhiên, từ năm 2018, mặc dù tỉ lệ không giảm nhưng số lượng giảm hơn một chút. Nguyên nhân là do chính sách lao động ở Đài Loan có thể gia hạn lao động nếu hiệu quả công việc tốt. Thị trường lao động thứ ba là Hàn Quốc. Những năm trở lại đây, số lượng lao động bỏ việc tăng lên rõ rệt.

Vì vậy, số lượng lao động mới 3 năm trở lại đây giảm chỉ còn khoảng 5.000 người. Đặc biệt, với loại hình lao động thời vụ 3 tháng tại Hàn Quốc cũng khá thu hút. Với các thị trường khác như: Malaysia… thì không còn là thị trường tối ưu được nhiều người lao động lựa chọn nữa.

Một số thị trường có điểm sáng trong thời gian gần đây là châu Âu: Rumani, Ba Lan… người lao động ở tầm trung bình có thể tham gia. Mặc dù, số lượng lao động chỉ vài nghìn nhưng chúng tôi đang lựa chọn thí điểm với các thị trường này.

Đặc biệt, chúng tôi rất thận trọng, để phòng tránh tình trạng bỏ hợp đồng ra ngoài làm ảnh hưởng tới thị trường lao động đầy tiềm năng này. Hai năm trở lại đây, chúng tôi khuyến cáo người lao động hết sức thận trọng và tìm hiểu kĩ thông tin khi sang nước ngoài làm giúp việc gia đình. Bởi công việc này khá nhạy cảm.

Nhà báo Lê Xuân Sơn - Tổng Biên tập Báo Tiền Phong phát biểu khai mạc Tọa đàm

Trong dòng kiều hối gửi về nước hàng năm, ước tính lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài đóng góp từ 2 – 2,5 tỷ USD, thậm chí hơn. Đó là nguồn ngoại tệ bù đắp rất lớn cho nền kinh tế. Những đóng góp của họ cho gia đình, xã hội và nền kinh tế đất nước là điều không phải bàn cãi.

Trong 10 năm qua, đã có hơn 1 triệu lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài qua con đường chính thức, nhiều vùng quê đã thay da đổi thịt từ dòng tiền gửi về từ nước ngoài.

Tuy vậy, ngay chính với những lao động đi theo con đường chính thức cũng đối mặt không ít rủi ro, những vấn đề không như “hứa hẹn” trước khi đi. Trong khi, để có tiền xuất cảnh, hầu hết lao động phải vay nợ, và sức ép về thu nhập khi ra nước ngoài đặt lên vai người lao động rất lớn. Khi gặp rủi ro, thu nhập không như kỳ vọng, họ có xu hướng “nhảy việc” ra ngoài bất hợp pháp. Điều đó khiến lao động Việt Nam bỏ trốn hợp đồng xảy ra ở hầu hết các thị trường, tập trung nhiều nhất ở Đài Loan, Hàn Quốc, Nhật Bản...

Theo công bố của ILO, hiện lao động Việt Nam đang phải trả chi phí cao nhất so với các nước trong khu vực để được ra nước ngoài làm việc, số tiền đó đa phần họ phải đi vay, cùng với việc không kiểm soát được sự thành công của quá trình di cư.  Điều đó làm tăng nguy cơ họ trở thành lao động bị mua bán và cưỡng bức làm việc.

Bộ phận di cư hợp pháp cũng có rủi ro, và đương nhiên di cư bất hợp pháp là đánh cược với số phận, nhưng vì sao nhiều người vẫn chấp nhận đi theo con đường không chính thức. Câu hỏi đặt ra là chúng ta phải làm gì để lao động Việt Nam ra nước ngoài làm việc được an toàn, được bảo vệ, người lao động lựa chọn con đường chính thức thay vì đi bất hợp pháp? Hy vọng tại Tạo đàm này, các khách mời sẽ chia sẻ, đóng góp ý kiến thẳng thắn để chúng ta trả lời được câu hỏi đó?