Khi thiên tai không còn tuân theo mùa, không gian và quy luật truyền thống, hậu quả ngày càng nghiêm trọng trên diện rộng cho thấy con người đang phải đối mặt trực diện với những biến động khí hậu ngày một cực đoan, khó lường và tàn khốc hơn bao giờ hết.
Bão mạnh dồn dập
Trận mưa đêm 24, rạng sáng ngày 25/5 ở Hà Tĩnh được ghi vào lịch sử khí tượng khu vực này với nhiều kỷ lục như trận mưa có cường độ lớn nhất lịch sử, trận mưa lớn nhất ở Hương Khê trong vòng 44 năm hay lũ kỷ lục trên sông Ngàn Sâu vào mùa hè. Nhưng đó chỉ là mở đầu cho một mùa thiên tai dị thường trên dải đất hẹp miền Trung năm nay.
Tối và đêm 26/8, cơn bão số 5 - bão Kaijiki đổ bộ Hà Tĩnh - Nghệ An với cường độ của một cơn bão mạnh cấp 10, giật cấp 13-14. Với đường đi dị thường khi đổ bộ, cơn bão này càn quét Nghệ An - Hà Tĩnh tới 12 giờ đồng hồ trước khi di chuyển sang Lào, để lại một vùng tan hoang và sự tàn phá kinh hoàng nơi bão qua.
Chưa kịp gượng dậy sau cơn bão mạnh, ngày 28/9, tức là chỉ hơn một tháng sau, Hà Tĩnh - Nghệ An tiếp tục hứng chịu số 10 (bão Bualoi) với sức tàn phá cấp 10-11, giật cấp 13-14. Cũng giống bão số 5, bão số 10 có thời gian càn quét đất liền lâu hiếm thấy khiến hậu quả càng thêm nặng nề.
Bên cạnh đó, cơn bão số 3 vào giữa tháng 7 đã gây lũ kỷ lục trên thượng nguồn sông Cả, Nghệ An khiến khu vực miền Tây xứ Nghệ hứng mưa lũ hiếm gặp. Cơn bão số 6 cũng gây ra mưa lớn ở Bắc Trung bộ. Hơn một tháng, Hà Tĩnh thiệt hại hơn 9.000 tỷ đồng, bằng 2/3 thu ngân sách tỉnh năm 2024. Tại Nghệ An, riêng cơn bão số 10 gây thiệt hại hơn 2.100 tỷ đồng.
Mưa lũ “trăm năm mới thấy”
Giữa những ngày tháng 6 nắng cháy da, cháy thịt, cơn bão số 1 (bão Wutip) hình thành ngay tại Biển Đông, trở thành cơn bão đầu tiên xuất hiện trên Biển Đông trong tháng 6 sau hơn 40 năm.
Dù không đổ bộ trực tiếp đất liền nước ta nhưng cơn bão đầu mùa đã trở thành hiện tượng thiên tai “đặc biệt, bất thường và cực đoan”. Trong suốt 3 ngày, một “bom nước” dữ dội đã trút xuống các tỉnh miền Trung, từ Hà Tĩnh kéo dài đến Quảng Ngãi, trọng tâm là xứ Huế và Quảng Trị khiến đỉnh lũ trong tháng 6 trên sông Bồ và sông Thạch Hãn xác lập kỷ lục 30 năm.
Cũng giống như Hà Tĩnh, đợt mưa lũ “trăm năm mới thấy” vào tháng 6 chỉ là mở đầu cho chuỗi thiên tai liên tiếp, dồn dập và khốc liệt ở mảnh đất Cố Đô trong năm nay. Cuối tháng 10 và đầu tháng 11, không khí lạnh kết hợp với nhiễu động gió đông và địa hình đón gió đã gây ra mưa lũ kỷ lục tại Huế, Đà Nẵng.
Lũ trên sông Bồ liên tiếp phá vỡ kỷ lục. Ngày 27/10, đỉnh lũ sông Bồ lập kỷ lục mới, vượt qua kỷ lục được thiết lập trong mùa mưa lũ lịch sử 2020. Tuy nhiên, chỉ một tuần sau đó, lũ trên sông Bồ lại phá vỡ chính kỷ lục vừa được thiết lập. Ngập lụt diện rộng và kéo dài bao trùm Cố Đô. Thời gian cao điểm, hàng trăm nghìn ngôi nhà ở Huế bị ngập lụt.
Theo Trung tâm Dự báo Khí tượng Thuỷ văn, năm 2025 là năm đi vào lịch sử ngành khí tượng với hàng loạt kỷ lục chưa từng có như lũ đặc biệt lớn, lũ kỷ lục trên 20 con sông, ngập lụt kỷ lục ở nhiều địa phương, Biển Đông ghi nhận số lượng bão/áp thấp nhiệt đới nhiều từ ngày có số liệu quan trắc, thiên tai xảy ra trên diện tích 3/4 đất nước, là minh chứng rõ ràng cho thấy quy luật lũ truyền thống đang thay đổi, phản ánh xu hướng thời tiết ngày càng cực đoan, khó lường.
Đà Nẵng cũng trải qua năm thiên tai khốc liệt. Vào 2h sáng ngày 30/10, lũ sông Thu Bồn tại trạm Câu Lâu vượt mức lũ lịch sử của đại hạn năm Thìn 1964 khoảng 12cm. Những ngày cuối tháng 10, khoảng trên 66.000 ngôi nhà ở Đà Nẵng ngập trong biển nước.
Khánh Hòa, Phú Yên (cũ) lũ kỷ lục hàng chục năm
Những ngày giữa tháng 11 năm nay, dải ven biển Nam Trung bộ từ phía đông Gia Lai (Bình Định cũ) đến Khánh Hòa (gồm cả Ninh Thuận cũ) hứng chịu một đợt mưa lũ cực kỳ nguy hiểm và hiếm thấy.
Tại Phú Yên cũ, khi hậu quả nặng nề của cơn bão số 13 vào đầu tháng 11 còn chưa kịp khắc phục, một đợt mưa lũ nghiêm trọng đã xảy đến vào giữa tháng 11. Lũ trên sông Ba, sông Kỳ Lộ vượt qua lũ lịch sử năm 1993, đẩy nhiều nơi ngập sâu và cô lập hoàn toàn, 113 người đã chết trong trận lũ lụt lịch sử này, thiệt hại vật chất ước tính trên 7.000 tỷ đồng.
Tại Khánh Hòa đêm 19/11, lũ trên sông Dinh Ninh Hòa ở trạm Ninh Hòa lên tới 6,62m, cao hơn mức lũ lịch sử năm 1986, trở thành trận lũ lụt tồi tệ nhất trong lịch sử quan trắc ở địa phương này. Ước tính hơn 100.000 hộ dân Khánh Hòa đã bị ảnh hưởng bởi đợt mưa lũ này, trong đó có cả những khu vực thuộc tỉnh Ninh Thuận cũ, nơi vốn nổi tiếng khô hạn và nắng gió.
