Người dạy nói "tròn vành rõ chữ" cho đàn bầu
Có người từng hỏi ông Thành: Đàn bầu đã gắn liền với dân tộc Việt, đã nói thay tiếng nói của người Việt cả nghìn năm thì sao lại phải "dạy" thì ông trả lời: "Với mỗi vùng miền có thổ ngữ khác nhau. Đàn bầu nơi đó cũng cần được nói theo cách đó để thể hiện cái đẹp, cái đặc trưng văn hoá rất riêng".
Suốt cuộc đời gắn bó và đi khắp thế giới với cây đàn bầu nhưng khi về tới quê hương, ông Thành lại đi tìm đến những nghệ nhân đàn bầu để học hỏi. Theo ông Thành: “Cái đẹp, cái hay của đàn bầu được kết tinh từ chính cuộc sống. Nhiều nghệ nhân ở các vùng miền, có khi họ không có tên tuổi gì nhưng họ lại có những kỹ thuật, những ngón đàn tuyệt chiêu mà không thể ngờ tới. Tôi đã đi khắp các vùng miền trong cả nước, để nghe, để học hỏi rồi đúc kết kinh nghiệm cho bản thân. Muốn đàn bầu hay hơn cần phải dạy cho đàn bầu hát cho tròn vành rõ chữ”.
“Với những loại đàn khác, khi thể hiện cao độ của âm giai chỉ thể hiện được độ cao thấp là nửa nốt nhạc. Nhưng với đàn bầu, nghệ nhân có thể chơi được cao độ lệch nhau tới 1/3, thậm chí 1/ 4 một nốt nhạc. Bên cạnh đó là sự luyến láy trầm bổng thể hiện sắc thái cảm xúc. Sự uyển chuyển của cây cần trong đàn bầu có thể làm được điều đó, người nghệ nhân có thể cho đàn bầu nói được giọng nói từng vùng miền thông qua một ca khúc. Đó là sự tuyệt vời của cây đàn bầu gắn liền với giọng nói, âm sắc của người Việt mà không có cây đàn nào có thể làm thay được”- ông Thành từng nói thêm.
Để dạy “tròn vành rõ chữ” cho đàn bầu, với mỗi ca khúc ông Thành đều xem qua lịch sử xuất xứ, nghiên cứu về ca từ cũng như tìm chất liệu vùng miền của ca khúc. Ông tô đậm từng lời luyến láy, lựa chọn nhịp điệu cũng như nghe các ca sĩ ở nhiều vùng miền thể hiện. Rồi ông lại đàn thử, mài giũa từng tiếng đàn để cho ra âm sắc vùng miền rõ nét nhất.
Từ những bài học dạy cho đàn bầu “tròn vành rõ chữ”, ông Thành dựng thành clip các nhạc phẩm dành cho đàn bầu rồi đưa lên trang YouTube cá nhân. Ông tự đàn, tự phối nhạc rồi tự quay clip dàn dựng. Nhiều năm miệt mài với công việc mới, ông Thành đã đưa lên được trên 160 clip đàn bầu, thu hút hàng triệu lượt người xem.
Mang âm nhạc dân tộc đi khắp thế giới
Năm 1978, ông Thành là nhạc công của nghệ thuật chèo duy nhất thuộc Nhà hát chèo Trung Ương tham gia Đại hội đàn bầu toàn quốc, tại đây ông đã được trao bằng danh dự. Sau đó, với cây đàn bầu ông theo học chuyên ngành Nghiên cứu âm nhạc và tốt nghiệp thủ khoa của Trường Âm nhạc quốc gia năm 1983. Và cũng nhờ cây đàn bầu, ông Thành được nhận vào chơi tại khách sạn Rex (TPHCM), khi nơi này bắt đầu mở cửa cho du lịch.
Năm 1989, ông Thành bị bệnh phải đi chữa trị tại Đức. Ngay sau khi ổn định, ông Thành nghĩ đến chuyện mở lớp dạy âm nhạc dân tộc. Ông bảo: “Đời tôi gắn với cây đàn bầu và âm nhạc dân tộc, tôi mang nó theo đi khắp nơi. Với cái hay, cái độc đáo của cây đàn bầu, tôi luôn tin mọi người sẽ đón nhận”. Ông Thành mở nhiều khóa học dạy chơi đàn bầu, dạy nhạc lý, dạy ca nhạc dân tộc Việt.
Không chỉ mở trường dạy nhạc dân tộc mà ông Thành còn được mời tham gia xây dựng chuyên mục âm nhạc dân tộc, được mời giảng dạy về âm nhạc. Ông Thành từng kể nhớ nhất là lần được tham gia giới thiệu về âm nhạc dân tộc cùng với giáo sư Trần Văn Khê từ Pháp sang, được minh họa đàn bầu cho các bài giảng của giáo sư.
Trong những năm chu du khắp thế giới cùng cây đàn bầu Việt Nam, ông Thành vẫn lặng lẽ tìm đọc các tư liệu âm nhạc về cây đàn bầu cũng như quá trình phát triển của nó. Ròng rã suốt hơn 20 năm trời, khi trở về Việt Nam định cư, ông Thành đã có được bộ sưu tập các bản ghi âm audio lên tới cả ngàn bài dành cho đàn bầu và hơn 50 cây đàn bầu đủ loại.
Do lâm bệnh nặng, ông Thành đã phải tạm gác các ước mơ để đi điều trị. Ngày 22/8, nghệ sĩ Phạm Đức Thành đã qua đời ở tuổi 69 tại TPHCM. Hiện người thân của ông lo hậu sự, đưa nghệ sĩ về an táng tại quê nhà ở Ninh Bình.
