Theo người nhà, bà S. bị đau khớp mãn tính và từng dùng củ ấu tầu cách đây hơn 20 năm để giảm đau. Gần đây, do bệnh tái phát, bà mua “củ ấu tầu” qua mạng, được gửi từ vùng cao, với mục đích nấu nước uống. Dù được hướng dẫn chỉ dùng 1-2 củ mỗi tuần, bà lại tự ý sắc liền 5 củ uống một lần. Chỉ khoảng 30 phút sau khi uống, bà chóng mặt, buồn nôn rồi nhanh chóng rơi vào tình trạng tụt huyết áp, rối loạn nhịp tim.
Tại bệnh viện, bác sĩ, ThS. Ninh Thị Ngọc và ê-kíp đã khẩn trương hồi sức tích cực bằng truyền dịch chống sốc, dùng thuốc điều trị rối loạn nhịp, đặt monitor theo dõi liên tục nhằm kiểm soát tình trạng ngoại tâm thu thất chùm đôi, chùm ba - một dạng rối loạn nhịp nguy hiểm có thể dẫn tới tử vong. Đồng thời, bệnh nhân được rửa dạ dày, sử dụng than hoạt và theo dõi chặt chẽ các dấu hiệu nhiễm độc hệ thần kinh, tim mạch.
“Độc chất chính trong củ ấu tầu là aconitin, một alcaloid cực độc có thể gây rối loạn dẫn truyền tim, làm nhịp chậm, ngoại tâm thu thất, co giật, mất ý thức và tử vong nhanh chóng. Đây là trường hợp ngộ độc do dùng quá liều củ ấu tầu sống, nhưng rất may bệnh nhân được đưa vào viện sớm và xử trí đúng phác đồ nên đã qua cơn nguy kịch”, bác sĩ Ngọc cho biết.
Sau khoảng 3 giờ điều trị tích cực, tình trạng huyết động của bà S. dần ổn định, nhịp tim trở lại bình thường, bệnh nhân tỉnh táo và các chỉ số sinh tồn được kiểm soát. Hiện bệnh nhân vẫn đang được theo dõi tại Khoa Cấp cứu để phòng nguy cơ loạn nhịp tái phát hoặc ảnh hưởng thần kinh muộn. Theo bác sĩ Ngọc, độc tố aconitin có thể gây tác động kéo dài lên hệ dẫn truyền tim, vì vậy bệnh nhân dù đã ổn định vẫn cần được giám sát ít nhất 2-3 ngày.
Củ ấu tầu (còn gọi là ấu tẩu, ô đầu, phụ tử) thường mọc ở vùng núi cao phía Bắc và các tỉnh miền núi Trung Quốc. Trong Đông y, dược liệu này chỉ được sử dụng sau khi đã chế biến kĩ (phụ tử chế), dùng với liều rất nhỏ, chủ yếu để xoa bóp hoặc điều trị ngoại trú có kiểm soát. Ngược lại, củ tươi hoặc củ sống chứa hàm lượng độc chất aconitin cực cao - chỉ 2mg có thể gây rối loạn nhịp tim, 5mg đủ gây tử vong, tương đương vài củ nhỏ.
Các bác sĩ khuyến cáo, tuyệt đối không tự ý mua, sắc uống hay ngâm rượu củ ấu tầu hoặc bất kì loại thảo dược có độc tính cao nếu chưa được chế biến đúng cách. Người dân không nên tin vào các bài thuốc truyền miệng hoặc thông tin trên mạng về “củ ấu tầu chữa đau khớp”, bởi nhiều sản phẩm được rao bán không rõ nguồn gốc, chưa qua kiểm định và có thể gây ngộ độc cấp tính.
Khi xuất hiện các dấu hiệu bất thường như chóng mặt, buồn nôn, tê môi, loạn nhịp tim hay tụt huyết áp sau khi dùng thảo dược, người bệnh cần đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được xử trí kịp thời, tránh nguy cơ tử vong đáng tiếc.
