Tại tọa đàm “Giảm thiểu các rào cản kĩ thuật và tâm lí để mở rộng phạm vi sàng lọc ung thư cổ tử cung cho phụ nữ Việt Nam” tổ chức ngày 27/8, GS. Nguyễn Vũ Quốc Huy – Phó Chủ tịch Hội Phụ sản Việt Nam, Hiệu trưởng Trường Đại học Y-Dược (Đại học Huế), cho biết, mỗi năm Việt Nam ghi nhận khoảng 5.000 ca ung thư cổ tử cung mới, trong đó 2.400 phụ nữ tử vong. Đây là loại ung thư phổ biến thứ 2 ở phụ nữ, chỉ sau ung thư vú.
Mặc dù bệnh có giai đoạn tiền ung thư kéo dài 10-20 năm, tạo cơ hội vàng để phát hiện sớm nhưng chỉ 28% phụ nữ trong độ tuổi 30-49 được tiếp cận sàng lọc. Nhiều rào cản như tâm lí e ngại, thiếu dịch vụ y tế tại vùng sâu vùng xa hay khó khăn hậu cần vẫn khiến tỉ lệ này ở mức thấp.
Để tăng khả năng tiếp cận, một mô hình xét nghiệm HPV DNA – kết hợp giữa việc phụ nữ tự lấy mẫu và xét nghiệm tập trung tại phòng thí nghiệm đã được thí điểm thành công ở Hải Phòng. Kết quả cho thấy mô hình có thể tích hợp vào y tế cơ sở, giúp phát hiện sớm, giảm tải tuyến đầu và nâng cao hiệu quả chuyển tuyến.
GS Huy nhận định: “Nếu được nhân rộng toàn quốc, mô hình này sẽ mở rộng cơ hội tiếp cận cho phụ nữ, đồng thời củng cố năng lực hệ thống y tế trong nỗ lực loại trừ ung thư cổ tử cung”.
Cần chính sách dài hạn và hợp tác đa ngành
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đặt mục tiêu toàn cầu “90-70-90” đến năm 2030: 90% bé gái được tiêm vắc xin HPV, 70% phụ nữ được sàng lọc và 90% bệnh nhân được điều trị. Việt Nam đã đạt nhiều bước tiến, như đưa vắc xin HPV vào chương trình tiêm chủng mở rộng từ năm 2026, mở rộng đối tượng tiêm từ 15-45 tuổi cho cả nam và nữ. Tuy nhiên, khâu sàng lọc vẫn là điểm yếu.
TS. Heather White – Giám đốc điều hành tổ chức TogetHER for Health nhấn mạnh: “Để loại trừ ung thư cổ tử cung, ngoài kĩ thuật y tế, Việt Nam cần có chính sách dài hạn, hợp tác đa ngành và đầu tư phù hợp”. Báo cáo do tổ chức này phối hợp xây dựng với các chuyên gia trong nước đã đề xuất lộ trình cụ thể, từ mở rộng sàng lọc đến tăng cường dữ liệu và hạ tầng.
Ở góc nhìn kinh tế, ông Chris Humphrey – Giám đốc điều hành Hội đồng Kinh doanh EU-ASEAN khẳng định đầu tư vào phòng ngừa ung thư cổ tử cung mang lại lợi ích kép: vừa giảm chi phí điều trị, vừa duy trì lực lượng lao động khỏe mạnh.
Bệnh diễn biến thầm lặng nhưng nguy hiểm
Không ít phụ nữ Việt đang đối mặt với nguy cơ ung thư cổ tử cung, một căn bệnh thầm lặng nhưng đầy nguy hiểm. Với tỉ lệ ung thư cổ tử cung ở Việt Nam vẫn ở mức cao, việc hiểu rõ về các yếu tố rủi ro, tầm quan trọng của tiêm vắc xin và tầm soát định kì trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.
Theo nhận định của GS.TS Nguyễn Viết Tiến, nguyên Thứ trưởng Bộ Y tế, tình trạng đáng báo động này chủ yếu xuất phát từ việc phụ nữ chưa được tiếp cận đầy đủ với các dịch vụ khám sàng lọc định kì và hệ thống phát hiện sớm ung thư thông qua các xét nghiệm phù hợp, dễ dàng tiếp cận.
Đáng lo ngại hơn, ngay cả khi các dấu hiệu tiền lâm sàng hoặc tổn thương tiền ung thư được phát hiện, nhiều phụ nữ vẫn chưa được điều trị kịp thời và đúng cách. Bên cạnh đó, nhận thức hạn chế của phụ nữ vùng nông thôn về tầm quan trọng của việc sàng lọc khiến tỉ lệ khám sàng lọc còn thấp và chủ yếu là thụ động. Trong khi đó, chương trình tiêm vắc xin ngừa ung thư cổ tử cung lại chưa được triển khai rộng rãi trên toàn quốc.
Nếu không có biện pháp can thiệp hiệu quả, nguy cơ gia tăng tỉ lệ mắc mới và tử vong trong tương lai là rất lớn, đặc biệt ở các khu vực chưa có chương trình sàng lọc và tiêm chủng rộng rãi. Đây là một viễn cảnh rất đáng lo ngại, đặc biệt khi Việt Nam vẫn chưa có một chương trình quốc gia toàn diện về sàng lọc, dự phòng và điều trị ung thư cổ tử cung được áp dụng trên phạm vi toàn quốc.
Phát hiện sớm: Cơ hội sống còn
Ung thư cổ tử cung tiến triển âm thầm trong nhiều năm. Nếu phát hiện ở giai đoạn tiền ung thư, khả năng chữa khỏi gần như tuyệt đối, đồng thời bảo tồn khả năng sinh sản. Ngược lại, ở giai đoạn muộn, tỉ lệ sống sau 5 năm chỉ dưới 15%.
Một số dấu hiệu cảnh báo cần lưu ý: đau vùng chậu hoặc khi quan hệ tình dục; chảy máu âm đạo bất thường (sau quan hệ, giữa kì kinh, sau mãn kinh); dịch tiết âm đạo nhiều, màu xám đục, có mùi hôi.
Chẩn đoán được thực hiện qua soi cổ tử cung, sinh thiết, xét nghiệm HPV DNA và các kĩ thuật hình ảnh khác. Tùy giai đoạn, bác sĩ có thể áp dụng phẫu thuật, xạ trị hoặc hóa trị.
HPV – nguyên nhân hàng đầu
Theo WHO, 99,7% ca ung thư cổ tử cung có liên quan đến virus HPV. Những yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh gồm: quan hệ tình dục sớm, nhiều bạn tình, sinh con quá sớm hoặc nhiều lần, mắc bệnh lây truyền qua đường tình dục, hút thuốc lá, hệ miễn dịch suy yếu.
Các chuyên gia khuyến cáo phụ nữ nên tiêm vắc xin HPV đầy đủ và đúng độ tuổi; quan hệ tình dục an toàn, vệ sinh vùng kín đúng cách; tầm soát định kì tại cơ sở chuyên khoa; khám ngay khi có dấu hiệu bất thường.
Ung thư cổ tử cung có thể phòng ngừa và chữa khỏi nếu phát hiện sớm. Chủ động tiêm vắc xin kết hợp tầm soát định kì, chính là “tấm hộ chiếu sức khỏe” để bảo vệ phụ nữ khỏi căn bệnh nguy hiểm này.
Chế độ sống lành mạnh
Duy trì chế độ ăn uống khoa học, tập luyện thể dục thường xuyên, hạn chế căng thẳng và không hút thuốc lá cũng góp phần nâng cao sức đề kháng, giảm nguy cơ mắc bệnh.
Giữ vệ sinh đồ lót đúng cách: Chìa khóa để phòng ngừa nhiều vấn đề phụ khoa nằm ở thói quen vệ sinh đồ lót hằng ngày. Bạn nên thay đồ lót mỗi ngày và giặt sạch chúng bằng xà phòng chuyên dụng để loại bỏ triệt để vi khuẩn. Một lưu ý quan trọng là không nên giặt chung đồ lót với các loại quần áo khác và hạn chế sử dụng máy giặt. Sau khi giặt, hãy phơi khô đồ lót dưới ánh nắng mặt trời và thay mới chúng sau mỗi ba tháng sử dụng.
Tích cực vận động để bảo vệ vùng chậu: Việc ngồi yên trong thời gian dài có thể gây tắc nghẽn vùng chậu, làm suy yếu quá trình lưu thông máu đến các cơ quan như ruột thừa và cổ tử cung. Tình trạng này có thể dẫn đến nhiều bệnh phụ khoa nguy hiểm và các rối loạn vùng chậu như viêm cổ tử cung, tổn thương tiền ung thư, và ung thư cổ tử cung. Do đó, hãy tạo thói quen đứng dậy và đi lại để thư giãn cơ thể sau mỗi giờ làm việc. Đây là một cách đơn giản nhưng hiệu quả để duy trì sức khỏe vùng chậu.
