Một hành tinh lùn vừa được các nhà thiên văn học phát hiện ở rìa Hệ Mặt Trời, xa hơn cả Sao Diêm Vương. Được đặt tên là 2023 KQ14, biệt danh Ammonite, hành tinh này có quỹ đạo kỳ lạ có thể đặt dấu chấm hỏi cho giả thuyết tồn tại Hành tinh thứ Chín – một hành tinh khổng lồ chưa được phát hiện trong Hệ Mặt Trời.
Ammonite – “hóa thạch bay” ngoài rìa Hệ Mặt Trời
Ammonite được phát hiện vào tháng 3/2023 bởi Kính viễn vọng Subaru của Nhật Bản tại Hawaii, và mới được công bố trên Nature Astronomy. Tên gọi Ammonite lấy cảm hứng từ hóa thạch của loài sinh vật cổ đại từng sinh sống dưới đại dương, phản ánh mục tiêu của dự án khảo sát “Di sản Băng giá” (FOSSIL) nhằm truy vết nguồn gốc Hệ Mặt Trời.
Hành tinh này thuộc nhóm sednoid – những thiên thể xa xôi và bí ẩn ngoài Sao Hải Vương. Đây mới chỉ là sednoid thứ tư từng được biết đến, sau Sedna (phát hiện năm 2004) và hai vật thể khác. Quỹ đạo của Ammonite trải dài từ 66 AU đến 252 AU (1 AU = khoảng cách từ Trái Đất đến Mặt Trời).
“Hành tinh thứ Chín” lung lay
Giả thuyết về Hành tinh thứ Chín ra đời năm 2016, cho rằng có một hành tinh cỡ Sao Hải Vương đang chi phối lực hấp dẫn khiến các thiên thể nhỏ hơn trong Vành đai Kuiper có quỹ đạo lệch tâm.
Tuy nhiên, nhóm nghiên cứu đứng đầu bởi các nhà khoa học Nhật Bản cho rằng quỹ đạo độc lập của Ammonite – ngược hướng với ba sednoid còn lại – đã làm suy yếu đáng kể giả thuyết này. Đồng tác giả Yukun Huang nhận định: “Có thể từng tồn tại một hành tinh lớn nhưng đã bị ‘tống khứ’ khỏi Hệ Mặt Trời, để lại dấu vết nhiễu loạn quỹ đạo mà chúng ta thấy ngày nay.”
Dù không trực tiếp tham gia nghiên cứu, giáo sư thiên văn Christopher Impey (Đại học Arizona) cho rằng phát hiện mới “làm suy yếu nhưng chưa thể bác bỏ hoàn toàn” giả thuyết về Hành tinh thứ Chín. Ông kỳ vọng Đài quan sát Vera C. Rubin ở Chile – vừa đi vào hoạt động – sẽ có thể tìm ra câu trả lời trong vài năm tới.