Điểm 10 môn Vật lí tăng gấp 8 lần. Đặc biệt, môn Toán điểm trung bình thấp hơn năm ngoái, nhưng lại có 513 điểm 10 - trong khi năm 2024 không có thí sinh nào đạt điểm tối đa.
Ngược lại, cũng môn Toán ghi nhận 777 bài bị điểm liệt, tăng hơn 10 lần so với năm trước. Tổng số điểm liệt toàn quốc là 827 thí sinh, cho thấy sự phân hóa cực mạnh trong chất lượng đầu ra.
Những con số ấy không chỉ là kết quả thi cử. Đó là chỉ báo về thực trạng nền giáo dục, về khoảng cách trong tiếp cận tri thức và phương pháp học tập giữa các vùng, các nhóm học sinh. Quan trọng hơn, nó đặt ra yêu cầu cấp thiết về chiến lược phân luồng - đào tạo - phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong bối cảnh mới.
Lứa học sinh bước vào đại học năm nay sẽ ra trường vào năm 2029, 2030. Đại hội XIII của Đảng đã xác định rõ: đến năm 2030 - thời điểm 100 năm thành lập Đảng, 85 năm thành lập nước, Việt Nam là quốc gia đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao; tạo đà để đến 2045, trở thành nước phát triển, thu nhập cao.
Để đạt được mục tiêu, định hướng đào tạo nguồn nhân lực là yếu tố then chốt. Không có nguồn nhân lực mạnh, mọi kỳ vọng phát triển chỉ dừng lại trên văn bản. Trong khi đó, thực tế cho thấy, việc phân luồng sau THPT vẫn chưa thực chất, đại học và giáo dục nghề nghiệp vẫn lệch pha với nhu cầu thị trường. Học sinh giỏi vẫn chen chúc vào một số ngành hot, trong khi nhiều lĩnh vực kỹ thuật, công nghệ, môi trường - trụ cột của chuyển đổi số, chuyển đổi xanh - lại thiếu nhân lực nghiêm trọng.
Sự chênh lệch giữa điểm thi và năng lực thật, giữa đào tạo và thị trường lao động, giữa mong muốn cá nhân và chiến lược quốc gia đang ngày một rõ rệt. Nếu không thay đổi mạnh mẽ trong chính sách và tư duy giáo dục, chúng ta sẽ tiếp tục rơi vào vòng luẩn quẩn: thừa cử nhân, thiếu kỹ sư, thiếu chuyên gia, thiếu cả công nhân lành nghề.
Trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang tăng tốc, yêu cầu với nguồn nhân lực không chỉ là kiến thức, mà còn là năng lực đổi mới, tư duy phản biện, kỹ năng số, khả năng học suốt đời. Đại học không thể là nơi giảng lại những bộ giáo trình cũ kỹ, không theo kịp đổi mới, cũng không thể là trạm trung chuyển tấm bằng. Cần có những đại học nghiên cứu mạnh, những trung tâm đổi mới sáng tạo, và mạng lưới liên kết chặt chẽ giữa nhà trường - doanh nghiệp - Nhà nước.
Không thể đi đến một nước Việt Nam phát triển nếu chúng ta vẫn để lãng phí tài năng, hoặc buông lơi thế hệ kém may mắn. Chiến lược nguồn nhân lực phải là trung tâm của mọi chiến lược phát triển, không chỉ trong giáo dục, mà trong cả quy hoạch ngành nghề, thu hút đầu tư và đổi mới thể chế.
Đằng sau những điểm 10 và điểm liệt hôm nay là tương lai đất nước. Và đằng sau mỗi quyết sách về giáo dục hôm nay quyết định không nhỏ vào sự sống còn của giấc mơ 2045.
