Tôi có cô bạn lấy chồng Mỹ, giờ sống ở San Francisco, chia sẻrằng, thời còn du học ở London, năm nào cũng cứ đến giờ khắc giao thừa là cô lạicảm thấy vô cùng cô đơn và nhớ nhà. Tôi chưa sống lâu nơi xứ người bao giờ,càng chưa bao giờ được hưởng một cái Tết Nguyên đán ở nơi không phải nhà củamình nên ngạc nhiên vì điều này lắm. Cô bạn tôi kể về cái Tết đầu tiên ởLondon, cô cũng chuẩn bị cho ngày lễ như ở nhà: dọn dẹp thật sạch nhà cửa;không có hoa đào, hoa mai hay cây quất làm cảnh nhưng cô mua được một bó hoa đểtrang hoàng cho căn phòng thuê bé tí tẹo của mình. “Sáng mồng một, tôi cũng tìmđược đến một ngôi chùa của Việt Nam sau hàng giờ liền ngồi trên xe buýt để thắpnén hương cầu an”, cô nói. Lúc ấy là lưu học sinh, còn sau này khi đã hòa nhậpvới cộng đồng người Việt định cư ở Mỹ thì cũng như thành viên của bất kỳ cộng đồngViệt kiều nào trên thế giới, cô cảm thấy dễ dàng hơn khi chuẩn bị cho một cái TếtViệt. Không Tết nào cô không mua cành đào, cây quất nhỏ, mua lá dong về góibánh chưng, gói giò lụa, giò xào, nấu canh măng.
Với người phương Tây, Giáng sinh là dịp duy nhất để họ quâyquần đủ đầy cùng gia đình sau một năm bận rộn. Dù ở bất cứ đâu trên thế giới,thế nào Giáng sinh họ cũng phải bay về nhà tham dự giờ khắc thiêng liêng này. TếtNguyên đán cũng quan trọng không khác gì Giáng sinh của phương Tây. Chính TướngWestmoreland - Tham mưu trưởng Lục quân Hoa Kỳ từ 1968 - 1972, cũng đã miêu tảtrong hồi ký của mình về Tết của Việt Nam: “Người Mỹ không có cái lễ nào giốngdù là giống một cách xa xôi với cái Tết Việt Nam bắt đầu từ ngày đầu năm âm lịch.Dù so sánh nó với lễ Giáng sinh, lễ Tạ ơn và ngày 4/7 cũng không đủ để nói lêntầm quan trọng mà người Việt Nam gắn bó với cái Tết của họ. Trước Tết hàng mấytuần lễ, các bà nội trợ Việt Nam đã gói bánh chưng bằng nếp dẻo bên trong nhữngchiếc lá dong mùi rất thơm. Người ta bày bán chè, bánh kẹo, rượu, nếp, mua sắmquần áo mới, trang hoàng nhà ở bằng các thứ hoa. Người thân chuẩn bị về quê làmlễ cúng ông bà, tổ tiên. Trẻ em mường tượng sẽ được mừng tuổi bằng kẹo bánh vàgiấy bạc 5 đồng. Không có gì, thậm chí cả một cuộc chiến tranh để sống còn, lạicó thể cản được lễ Tết”. Các tài liệu sau này cũng cho thấy rằng trong dịp TếtMậu Thân, ít ra tới nửa quân số của Quân đội Cộng hòa bỏ về quê ăn Tết và chínhTổng thống miền Nam Nguyễn Văn Thiệu cũng về quê vợ ở Mỹ Tho ăn Tết.
Tôi từng chứng kiến nhiều chủ doanh nghiệp nước ngoài nổikhùng lên vì cứ đến Tết là nhân viên nghỉ rất dài ngày. Họ muốn công việc của họđược liên tục và sự gián đoạn vì một ngày nghỉ lễ bắt buộc khiến họ cảm thấyđau lòng. Thậm chí ngay cả khi công việc đang đến hồi nước rút mà đùng cái vàoTết thì dù có trả lương gấp đôi, gấp ba nhân viên cũng không làm. Sống chết gìnhân viên cũng phải nghỉ ăn Tết. Có một số khách nước ngoài đi du lịch bụi ViệtNam vào dịp Tết Nguyên đán chỉ với mục đích khám phá lễ hội thì thực gặp hạn. Họthan phiền rằng quán xá, cửa hàng, cửa hiệu đóng cửa im ỉm. Chỗ vui chơi khôngcó, ăn uống thì không, chỉ còn thú vui duy nhất là vãn cảnh chùa và đi xem pháohoa vào đêm giao thừa.
Nói vậy là để thấy Tết Nguyên đán đối với chúng ta quan trọngđến thế nào. Tôi còn nhớ nguyên vẹn cảm xúc của những cái Tết cách đây hai chụcnăm, khi mà tôi háo hức chờ đợi một bộ quần áo mới, khi mà tôi quẩn quanh cha mẹtrong không khí phấn khởi của cái sự sắm Tết và chuẩn bị cho Tết. Mẹ tôi chấtkìn kìn trên xe những lá dong, gạo nếp, gà trống thiến, bưởi bòng và dăm cànhlay-ơn, thược dược, violet mỗi lần đi chợ về. Cha tôi chọn mua một bánh pháođùng, pháo tép dài 2 mét mà ông dự đoán năm nay nó sẽ nổ rất đanh. Chúng tôilàm mứt bí, mứt cà chua, cà rốt thơm phức mùi đường sấy. Và tôi góp phần trangtrí kim tuyến lên những cành đào, chọn một chiếc ga còn mới hăng hắc mùi băngphiến trong tủ để trải lên chiếc giường con ngay trong phòng khách. Nhưng càngngày những cảm giác ấy càng mờ nhạt như một thứ hồi ức đã trải dài từ xa lắc.Ngày nay, chúng ta không cần phải chờ đến Tết mới được sắm quần áo mới, khôngphải chờ đến Tết mới được ăn con gà, miếng bánh chưng và mứt bí. Những thứ ấycó quanh năm, thậm chí giờ không chỉ lay-ơn, thược dược, violet mà ngày thườngchúng ta cũng mua hoa về cắm trong lọ, đủ thứ hoa xa xỉ, từ các loại hồng Đà Lạtcho đến ly trắng, rum, sa-lem và địa lan...
Nhiều người sợ Tết. Đàn ông sợ Tết sẽ cản trở công việc đangchạy ro ro. Đàn bà sợ Tết vì ôsin về quê hết sẽ phải nai lưng ra mà làm. Tết làphải thăm viếng, tiếp đón họ hàng, cả những người ưa thích và những người khôngưa thích. Tết là phải đôn đáo ngược xuôi lo chất ngất quà biếu, người về hưu vàngười chưa về hưu, người biết ơn nhiều và người biết ơn ít, mỗi người quà mộtkiểu. Phức tạp lắm. Mệt mỏi lắm. Tết cũng là phát khổ cho những người đơn chiếc.Nhớ lúc nhà thơ Trần Hòa Bình còn sống, cứ đến độ tháng Chạp là đã thấy anhthan thở lo lắng, rồi không biết năm nay sẽ ăn Tết ở đâu. Anh sống cùng congái, họ hàng chỉ có mỗi người em ruột. Không lẽ bố con cứ chòm chọm nhìn nhau từgiao thừa đến hết ba ngày Tết. Buồn lắm. Và như nhiều người “một mình một ngựa”khác, cứ qua ngày ông Táo lên chầu Trời lại thấy anh xách ba lô rời khỏi Hà Nội,có lúc lên mạn phía Bắc, có lúc về miền Nam, nơi nào cũng có bạn bè đón tiếpcho khuây khỏa. Cũng có những người, vì lý do mưu sinh mà Tết không được vềthăm quê nhà, đành đoạn ở lại thành phố, mới thấy cái thời khắc giao thừa ấynhư tra tấn, chỉ đành mong mong cho qua 3 ngày Tết.
Vài năm trở lại đây, Tết người ta đi du lịch nhiều. Không chỉngười nước ngoài sống ở Việt Nam, người trẻ mà cả người già đã tìm đến xu thếnày.
Năm vừa rồi, tôi cũng đón Tết ở Sa Pa, Hà Khẩu. Thị trấn SaPa vẫn náo nức như thường vì các cửa hàng, cửa hiệu hầu như không đóng cửa đểphục vụ khách du lịch. Ngày Tết, người ta vẫn có thể vào quán bar uống một lycocktail hay ngồi hút shisha bên lò sưởi. Phố đồ nướng vỉa hè vẫn hoạt động rômrả với đủ món cơm lam, khoai nướng và trứng gà nướng. Nhà hàng kiểu Pháp vẫn phụcvụ súp kem nấm bí đỏ và tôm sốt rượu vang. Tịnh chẳng hề thấy vị bánh chưng,canh măng đâu nữa. Thôi thì giờ không khí Tết đã khác xưa nhiều. Cũng may ngườita chưa thay đào, quất, mận, mai bằng những giống hoa khác. Nếu không, những gìngười Việt ở hải ngoại đang cố gắng sắm sanh, trang hoàng cho ngày Tết rồi racũng chỉ còn là một nỗi niềm hoài cổ.
