Thông thường chiếc răng sữa đầu tiên mọc khi trẻ được 6 tháng tuổi, và phần lớn trẻ mọc đủ 20 răng sữa (10 răng hàm trên và 10 răng hàm dưới) trước khi lên 3 tuổi. Sau đó các răng sữa rụng dần và sẽ được thay thế bằng răng vĩnh viễn tương ứng. Chính vì vậy các bậc cha mẹ cần theo dõi thường xuyên và phải có kiến thức về răng miệng để giúp quá trình thay răng sữa của trẻ diễn ra thuận lợi nhất.
Quá trình thay răng của trẻ
Trong cuộc đời của mỗi con người, chúng ta phải trải qua quá trình mọc răng và thay răng: từ bộ răng sữa thành bộ răng vĩnh viễn. Các răng sữa mọc từ tháng tuổi thứ 6 đến 30 của trẻ, và răng sữa sẽ bắt đầu thay khi trẻ 5 đến 6 tuổi, tuy nhiên quá trình thay răng cũng có thể xuất hiện sớm hơn hoặc trễ hơn, tùy vào từng cá thể và có tính chất gia đình.
Có tất cả 20 răng sữa mọc theo thứ tự, bắt đầu từ răng cửa giữa, răng cửa bên, răng hàm nhỏ thứ nhất, răng nanh, răng hàm nhỏ thứ 2 và được hoàn toàn thay thế bởi bộ răng vĩnh viễn khi trẻ 12 tuổi.
Trung bình, tuổi mọc răng sữa của bé như sau:
- Từ 6 – 7 tháng tuổi: Mọc 4 răng cửa dưới;
- Từ 8 - 9 tháng tuổi: Mọc 4 răng cửa trên.
Vào lúc trẻ được 3-4 tuổi hầu hết sẽ có 20 chiếc răng sữa. Phần lớn trẻ bắt đầu có răng sữa lung lay ở độ tuổi 5 - 6 tuổi, cũng có một số trẻ có răng sữa lung lay bắt đầu ở độ tuổi sớm hơn lúc 4 tuổi hoặc muộn hơn lúc 7-8 tuổi. Tuy nhiên nếu trẻ có răng sữa bị lung lay và rụng quá sớm thì cần đưa đi khám nha sĩ.
Nếu bé 10 tháng mà chưa mọc chiếc răng sữa nào là mọc răng trễ, cần cho bé đến khám tại bệnh viện có chuyên khoa Răng Hàm Mặt Nhi để được tư vấn.
Răng sữa thường được thay thế bởi răng vĩnh viễn theo thứ tự cái nào mọc trước sẽ được thay trước.
Hàm răng của trẻ được coi là phát triển bình thường khi thứ tự của các răng vĩnh viễn sẽ mọc tương tự như răng sữa, nghĩa là chiếc răng sữa nào mọc trước thì sẽ rụng trước và thứ tự thay răng có sự khác biệt giữa hàm dưới và hàm trên.
Thời gian thay răng sữa và mọc răng vĩnh viễn
Thông thường các răng vĩnh viễn sẽ mọc ở ngay vị trí răng sữa vừa rụng. Do áp lực của răng vĩnh viễn ở bên dưới, chân răng sữa sẽ bị tiêu dần, lung lay và rụng đi, nhường chỗ cho răng vĩnh viễn.Tuổi mọc răng vĩnh viễn của bé thông thường là:
- Từ 6 đến 8 tuổi: Mọc 4 răng cửa dưới;
- Từ từ 7 đến 9 tuổi: Mọc 4 răng cửa trên.
Hàm răng của trẻ được coi là phát triển bình thường khi thứ tự của các răng vĩnh viễn sẽ mọc tương tự như răng sữa, nghĩa là chiếc răng sữa nào mọc trước thì sẽ rụng trước.
Tuy nhiên, thứ tự thay răng của hàm trên sẽ khác một chút so với hàm dưới. Nếu thứ tự phổ biến của hàm trên là: răng cửa giữa - răng cửa bên - răng tiền cối - răng nanh và các răng cối lớn, thì đối với hàm dưới sẽ là: răng cửa giữa - răng cửa bên - răng nanh - răng tiền cối và cuối cùng là các răng cối.
Độ tuổi thay răng ở trẻ em diễn ra ngắn hay dài phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố sau:
- Đặc điểm của từng loại răng và vị trí của răng: Răng một chân thì thời gian thay răng sẽ chỉ diễn ra trong vài tuần nhưng đối với răng nhiều chân như răng cối thì đòi hỏi thời gian lâu hơn, có thể từ 1 – 2 tháng. Các răng được mọc trong điều kiện thoải mái thì thời gian thay răng sẽ ngắn hơn so với răng bị kẹt trong khe hay bị chèn ép bởi các răng khác;
- Thói quen của trẻ: Một số thói quen xấu của trẻ cũng góp phần ảnh hưởng đến thời gian thay răng. Khi những chiếc răng sữa rụng đi, trẻ sẽ thấy miệng mình có khoảng trống và thường đưa tay vào miệng hay dùng lưỡi để tác động vào đó. Việc này có thể gây ra viêm nhiễm nên các bậc phụ huynh cần thường xuyên nhắc nhở để trẻ bỏ dần những thói quen xấu này.
Nếu bé 10 tuổi mà chưa mọc đủ các răng cửa vĩnh viễn là bị chậm mọc. Cha mẹ nên cho bé đến khám tại chuyên khoa Răng Hàm Mặt, chụp phim răng để khảo sát tình trạng mầm răng trong xương hàm.
Dấu hiệu nhận biết khi trẻ thay răng: Khi răng của trẻ đến tuổi thay, có thể sẽ xuất hiện những dấu hiệu: Răng lung lay; Phần lợi sưng, đỏ; Vùng chân răng của trẻ cảm thấy đau, ngứa…
Những lưu ý đối với trẻ trong quá trình mọc và thay răng
Vệ sinh răng miệng sau những bữa ăn luôn là một trong những điều quan trọng đầu tiên cần làm đối với trẻ nhỏ, tránh các bệnh có thể gây ra như sâu răng, các bệnh nha chu…
Giúp trẻ tránh các thói quen xấu như nghiến răng, thở bằng miệng, mút tay, lấy lưỡi đẩy vào răng… vì những thói quen này sẽ dẫn đến tình trạng răng hô, móm, răng mọc lệch, răng mọc chen chúc hoặc quá thưa gây ảnh hưởng tới quá trình mọc răng đúng vị trí và thẩm mỹ sau này
Hạn chế đồ ngọt, đồ cứng khó nhai, kẹo cao su.
Khi trẻ đến thời điểm mọc và thay răng, dinh dưỡng cũng là 1 phần rất quan trọng đối với sự hình thành và phát triển răng ở trẻ, cần bổ sung cho trẻ chế độ ăn với giàu chất dinh dưỡng như: Canxi, Flour, Vitamin D, A, B1, C…
Khi phát hiện thấy trẻ có răng mọc lẫy, cha mẹ nên đưa trẻ đi nhổ các răng sữa càng sớm càng tốt để các răng vĩnh viễn có cơ hội trở về vị trí đúng trên cung răng, tránh gây ảnh hưởng tới thẩm mỹ và chức năng của răng ở trẻ sau này.
Quá trình thay răng của trẻ diễn ra trong một khoảng thời gian dài. Vì vậy, cha mẹ cần quan tâm thường xuyên các vấn đề răng miệng ngay từ khi trẻ còn nhỏ. Một hàm răng chắc, khỏe, đẹp sẽ rất tốt cho trẻ trong tương lai đồng thời có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong giao tiếp và trong cuộc sống về sau này.
Trong quá trình thay răng ở trẻ em, các bậc phụ huynh không được tự ý nhổ răng cho trẻ tại nhà hay nhổ bằng chỉ. Việc làm này rất dễ gây chảy máu chân răng sau nhổ và tạo nên một vết thương hở ở nướu răng.
Bên cạnh đó, việc đưa tay vào miệng sẽ tạo cơ hội cho vi khuẩn xâm nhập vào vết thương và có thể dẫn tới nhiễm trùng. Vì vậy, bố mẹ nên đưa trẻ đến nha khoa để bác sĩ lựa chọn việc nhổ hoặc tiếp tục chờ răng rụng.
Một số trường hợp đặc biệt như răng sữa không tự rụng đi nhưng răng vĩnh viễn thay thế đã mọc lên, nha sĩ sẽ chủ động nhổ răng sữa để răng vĩnh viễn mọc vào đúng vị trí.
Trường hợp răng vĩnh viễn bị thiếu chỗ mọc lên dẫn đến lệch lạc, các nha sĩ sẽ chỉ định nhổ sớm hoặc mài bớt cạnh của răng sữa lân cận để chiếc răng vĩnh viễn đó mọc đúng vào vị trí.
Chính vì răng có vai trò hết sức quan trọng nên các bậc phụ huynh cần chăm sóc và bảo vệ răng cho trẻ, bằng các biện pháp dự phòng như:
- Trẻ dưới 3 tuổi thì chỉ dùng bàn chải đánh răng cho trẻ bằng nước sạch mà không dùng kem đánh răng vì trẻ dễ nuốt kem đánh răng gây nhiễm fluor, làm ố men răng;
- Trẻ từ 3 tuổi trở lên có thể tập tự đánh răng bằng kem đánh răng dành riêng cho trẻ em với lượng kem rất ít để tránh tình trạng nuốt kem;
- Hướng dẫn trẻ lớn cách đánh răng đúng cách: Đánh răng thường xuyên bằng kem đánh răng có chứa fluor; nên đánh răng sau mỗi bữa ăn hoặc ít nhất là hai lần mỗi ngày; nên đánh răng theo chiều dọc từ trên xuống và ngược lại;
- Nên đưa trẻ đi khám nha sĩ định kỳ 6 tháng một lần để kiểm tra và điều trị sớm sâu răng, các bệnh răng miệng cũng như làm vệ sinh răng (lấy cao răng);
- Hãy luôn theo dõi sát sao trong quá trình thay răng ở trẻ và tránh cho trẻ ăn những loại kẹo gôm, hạn chế những đồ ăn ngọt, đồ ăn cứng khó nhai vì dễ dẫn đến sâu răng;
- Những chiếc răng mọc lên khiến trẻ có cảm giác đau đớn,vì vậy cha mẹ nên cho trẻ ăn những đồ ăn mềm như cháo, súp hoặc nước hoa quả;
- Trong giai đoạn này, một số trẻ duy trì những thói quen xấu như mút tay, lấy lưỡi đẩy vào răng, nghiến răng, thở bằng miệng, chống cằm... Những thói quen này sẽ dẫn đến tình trạng răng hô, răng mọc lệch, răng mọc chen chúc hoặc quá thưa, hay răng hàm trên không ăn khớp với răng hàm dưới, vì vậy cần khuyên trẻ không nên làm các hành động này.
