Sáng kiến thời cổ, thời chiến
Năm 2011, khi xem phim Trung Quốc “Wuxia” (Võ hiệp) của đạo diễn Trần Khả Tân, tôi rất ngạc nhiên trước cảnh nữ chính A Ngọc (Thang Duy thủ vai) lọ mọ tuốt tuốt, rửa rửa bong bóng cá, rồi sau đó nam chính Kim Hỷ (Chung Tử Đơn đóng) nói: “Không cần đâu, anh biết là em sợ mùi tanh mà”.
Chiều chồng, A Ngọc bảo sẽ dùng thuốc của thầy lang. Thương vợ, Kim Hỷ bảo đừng dùng, vì thuốc chứa thủy ngân, hại cho sức khỏe. A Ngọc tần ngần: Nếu lại mang bầu thì sao?
Chi tiết nhỏ ấy khiến tôi mắt tròn mắt dẹt và nó ám tôi mãi. Sao phụ nữ khổ thế? Sao lại có phương pháp tránh thai thô sơ thế? Thương cho những người như A Ngọc, cũng thương thân mình kém hiểu biết, tôi lao vào tìm hiểu thế giới con-đầm (condom).
Hóa ra, trường hợp của A Ngọc (đầu thế kỷ 20) gần giống trường hợp sử dụng bờ cờ sờ đầu tiên mà con người biết đến. Trên vách động ở Pháp có bức tranh 12.000-15.000 năm tuổi vẽ một người đàn ông dùng “áo mưa”.
Thời cổ đại, người Ai Cập dùng bàng quang, ruột hoặc da động vật để làm “áo mưa”. Rồi có loại làm từ bong bóng cá, vải lanh, da, lụa… Sau này, con-đầm được làm từ mủ cao su nước (latex), hoặc polyurethane, polyisoprene (dành cho người dị ứng với cao su).
Con-đầm có thể phình to, chứa được khoảng 4 lít nước mà không rách. Tuy nhiên, không được dùng chất bôi trơn tan trong dầu như Vaseline, các loại kem chống nắng, dưỡng da… để bôi thêm vào bờ cờ sờ latex, vì làm vậy, “áo mưa” dễ rách. Ngoài ra, không được lồng 2 “áo mưa” khi “lâm trận”, vì như thế không an toàn hơn, mà trái lại, khiến chúng cọ xát dễ dẫn đến thủng, rách.
Càng tìm hiểu bờ cờ sờ, tôi càng phát hiện nhiều điều thú vị liên quan, nhất là về quân đội. Ngay từ cuối thế kỷ 19, quân nhân Đức đã được phát “áo mưa”. Giai đoạn 1927-1931, tất cả lính Mỹ đều được phát con-đầm, nhờ vậy, tỷ lệ nhiễm bệnh lây qua đường tình dục giảm đáng kể.
Thời kỳ Chiến tranh Lạnh, người của Cục Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) nảy ra một sáng kiến “tối” nhằm phục vụ chiến tranh tâm lý. Đó là sản xuất con-đầm cỡ lớn nhưng ghi nhãn là cỡ vừa rồi cho máy bay thả xuống lãnh thổ Liên Xô. Nếu ý tưởng này được hiện thực hóa, không biết lính Nga có tự ti về “súng ống” của mình không nhỉ? Không biết phụ nữ Nga có nghĩ là “hàng họ” đàn ông Mỹ “xịn” hơn không nhỉ? Tôi cứ vô duyên nghĩ thế, nhưng không thể kết luận vì CIA đã không thực hiện kế hoạch đó.
Rồi tôi lại nghĩ sao phụ nữ khổ thế, sao trách nhiệm tránh thai cứ đổ hết lên họ là chính? Sao đàn ông không gánh vác nhiều hơn?
Viên tránh thai dành cho nam
Trong nhiều thập kỷ, gánh nặng tránh thai phần lớn thuộc về phụ nữ. Nam giới, nếu muốn đối tác không dính bầu, chỉ có hai lựa chọn: dùng bao cao su - một phương pháp không hoàn toàn đáng tin cậy, hoặc triệt sản - phương pháp gần như không thể đảo ngược. Nhưng mới đây, giới khoa học đã chứng kiến một bước ngoặt quan trọng khi viên tránh thai nam không hormone đầu tiên có tên YCT-529 vượt qua giai đoạn thử nghiệm an toàn ban đầu trên người, mở ra hy vọng mới cho sự công bằng trong việc chia sẻ trách nhiệm tránh thai.
Không giống thuốc tránh thai nữ thường can thiệp vào hormone sinh dục, YCT-529 hoạt động bằng cách ức chế một loại protein quan trọng tên là thụ thể acid retinoic alpha (RAR-á) - yếu tố thiết yếu cho quá trình sinh tinh. Khi bị chặn, cơ thể nam giới sẽ tạm thời ngừng sản xuất tinh trùng, nhưng chức năng sinh dục và nồng độ testosterone vẫn được duy trì bình thường. Nhờ đó, thuốc không gây ảnh hưởng đến ham muốn tình dục, tâm trạng hay khả năng cương dương.
Trong bối cảnh xã hội ngày càng quan tâm đến bình đẳng giới và sức khỏe sinh sản toàn diện, YCT-529 không chỉ là một viên thuốc tránh thai, mà còn là biểu tượng của một tương lai nơi nam giới cũng có thể chủ động chia sẻ trách nhiệm một cách an toàn và văn minh.
Thử nghiệm giai đoạn một tại Mỹ trên 16 người đàn ông khỏe mạnh đã chứng minh rằng, thuốc dung nạp tốt ở nhiều liều lượng khác nhau, kể cả ở mức cao (180 mg mỗi ngày). Không ghi nhận tác dụng phụ nghiêm trọng nào, cũng không thấy thay đổi bất thường về nội tiết tố, giấc ngủ, nhịp tim hay hành vi tâm lý, Live Science đưa tin tháng 7/2025.
Tiến sĩ Nadja Mannowetz, Giám đốc khoa học của công ty YourChoice Therapeutics, đơn vị phát triển YCT-529, khẳng định: “Dữ liệu từ thử nghiệm đầu tiên cho thấy thuốc không ảnh hưởng tới chức năng sinh lý hoặc nội tiết, đồng thời giữ được sự ổn định tâm lý của người dùng”. Ông Akash Bakshi, Giám đốc điều hành công ty, chia sẻ thêm trên trang BusinessWire rằng: “Nam giới từ lâu đã có quá ít lựa chọn tránh thai. Bao cao su, sản phẩm ra đời cách đây 170 năm, vẫn là lựa chọn không vĩnh viễn duy nhất của họ. Chúng tôi hy vọng YCT-529 sẽ thay đổi điều đó”.
Trước khi bước vào thử nghiệm trên người, YCT-529 đã cho kết quả khả quan khi được thử nghiệm trên động vật. Cụ thể, thuốc đạt hiệu quả ngừa thai hơn 99% trên chuột và linh trưởng, đồng thời khả năng sinh sản hoàn toàn phục hồi sau khi ngưng dùng thuốc - chỉ mất từ 4-6 tuần với chuột và 10-15 tuần với linh trưởng.
Điểm đáng chú ý là YCT-529 có chu kỳ bán thải dài (từ 51-76 giờ), hứa hẹn khả năng chỉ 2 hoặc 3 ngày uống một lần, thay vì hằng ngày như thuốc tránh thai nữ truyền thống, theo News Medical.
YCT-529 đang được thử nghiệm ở giai đoạn kế tiếp (1b/2a) với số lượng tình nguyện viên lớn hơn để đánh giá kỹ hơn về ảnh hưởng của thuốc đối với nồng độ tinh trùng trong vòng 28-90 ngày.
Dự kiến kết quả sẽ được công bố vào giữa năm 2026. Nếu mọi việc diễn ra thuận lợi, YCT-529 có thể trở thành viên tránh thai nam đầu tiên trên thị trường vào nửa cuối thập kỷ này, Nature đưa tin.
Sự xuất hiện của YCT-529 được xem là một phần trong làn sóng đổi mới về các công nghệ phòng ngừa đa tác dụng (MPT - Multipurpose Prevention Technologies). MPT là khái niệm đề cập đến sản phẩm có thể đồng thời tránh thai và phòng ngừa các bệnh lây truyền qua đường tình dục, đặc biệt là HIV.
Dù YCT-529 chưa tích hợp khả năng phòng bệnh, sự phát triển của nó vẫn đánh dấu bước tiến lớn trong mục tiêu tạo ra các lựa chọn tránh thai hiệu quả, có thể phục hồi, không hormone và công bằng giới tính, theo Viện Sức khỏe cộng đồng của Mỹ.
Bao cao su hiếm thế kỷ 19 in tranh khêu gợi
Một chiếc bao cao su hiếm từ thế kỷ 19, được trang trí bằng một hình khắc khêu gợi mô tả một nữ tu và ba giáo sĩ, đang được trưng bày tại một bảo tàng ở Hà Lan, CNN đưa tin. Theo thông cáo của Bảo tàng Rijksmuseum ở Amsterdam, chiếc bao cao su này được cho là làm từ ruột thừa của cừu và có niên đại khoảng năm 1830, nhiều khả năng là một món quà lưu niệm từ lầu xanh.
Bà Joyce Zelen, phụ trách mảng tranh in tại bảo tàng, cho biết, vào thời điểm đó, bao cao su thường được bán lén lút. Chiếc bao cao su này hiện trong “tình trạng hoàn hảo” và các thử nghiệm bằng tia cực tím cho thấy nó chưa từng được sử dụng, bà Zelen nói. Điều này, cùng với hình in và chiều dài đáng kể của bao cao su (dài 20 cm) cho thấy đây là “một món quà lưu niệm sang trọng từ lầu xanh”, bà Zelen nhận định. “Nó giống như một món đồ để cười đùa với bạn bè hơn là để sử dụng thực sự”, bà nói thêm.
Trong hình khắc, nữ tu được mô tả đang ngồi dạng chân, trong khi ba giáo sĩ vén áo thầy tu, để lộ “bộ ấm chén”. “Dòng chữ khắc Voilà mon choix, có nghĩa là ‘Đây là lựa chọn của tôi’, biến hình in này thành một sự nhại lại cả lời thề độc thân và câu chuyện Phán xét của Paris trong thần thoại Hy Lạp”, bảo tàng cho biết.
Bà Zelen giải thích rằng, người thợ in đã dàn phẳng ruột cừu (hoặc dê), sau đó dùng bản khắc đồng có mực in để in hình lên đó. Theo bà, dù những chiếc bao cao su kiểu này không có khả năng được dùng thực tế, những loại bao cao su dùng để bảo vệ người đeo được làm từ vật liệu tương tự. Bà cho biết chúng chỉ cung cấp mức độ bảo vệ tối thiểu trước việc mang thai ngoài ý muốn và các bệnh lây qua đường tình dục như giang mai - vốn là một vấn đề y tế công cộng nghiêm trọng ở châu Âu thế kỷ 19.
Rijksmuseum đã mua chiếc bao cao su này trong một cuộc đấu giá, và đây là hiện vật đầu tiên có in tranh trên bao cao su được đưa vào bộ sưu tập của bảo tàng. Hiện vật được trưng bày tại Phòng tranh in của bảo tàng đến hết tháng 11/2025, như một phần trong triển lãm về mại dâm và tình dục thế kỷ 19.
