Ung thư tiêu hóa trẻ hóa nhanh, nhiều người phát hiện muộn
Chiều 4/10, Bệnh viện Hoàn Mỹ Sài Gòn tổ chức Hội thảo: “Những tiến bộ vượt bậc trong nội soi chẩn đoán và điều trị bệnh lý đường tiêu hóa”. Trao đổi với phóng viên, BS.CKII Nguyễn Ngọc Thao, Phó Giám đốc Chuyên môn Bệnh viện Hoàn Mỹ Sài Gòn cho biết, ung thư dạ dày và đại trực tràng hiện nằm trong nhóm 5 loại ung thư phổ biến nhất tại Việt Nam, đồng thời đang có xu hướng gia tăng ở người trẻ tuổi.
“Nguyên nhân xuất phát từ lối sống ít vận động, thói quen ăn uống nhiều thịt đỏ, thức ăn nhanh, đồ nướng, thực phẩm chứa nhiều muối hoặc chất bảo quản, cùng với việc sử dụng rượu bia, thuốc lá”, bác sĩ Thao cho biết. Ngoài ra, yếu tố di truyền, nhiễm vi khuẩn HP, viêm loét mạn tính hoặc polyp đại tràng cũng là nguyên nhân làm tăng nguy cơ ung thư.
Đáng chú ý, phần lớn người bệnh đến khám khi đã ở giai đoạn trung bình hoặc muộn, khiến việc điều trị gặp nhiều khó khăn. Theo bác sĩ Thao, nội soi tầm soát là biện pháp hữu hiệu nhất để phát hiện tổn thương tiền ung thư từ sớm. “Với người có yếu tố nguy cơ, nên nội soi định kỳ 2–3 năm/lần; người nguy cơ thấp có thể giãn cách 5–10 năm” – BS Thao khuyến cáo.
Thông tin từ các chuyên gia tại hội thảo chỉ ra, dù là phương pháp chính xác nhất trong chẩn đoán các bệnh lý dạ dày, đại tràng, song nội soi tiêu hóa vẫn tiềm ẩn tỷ lệ bỏ sót polyp khá cao, đặc biệt với tổn thương nhỏ, phẳng hoặc nằm ở các góc khuất của ruột. Nhiều nghiên cứu ghi nhận, tỷ lệ bỏ sót có thể lên đến 20–30%, kể cả khi nội soi do bác sĩ có kinh nghiệm thực hiện.
TS.BS Hồ Đăng Quý Dũng, Chủ tịch Liên Chi hội Nội soi Tiêu hóa Việt Nam – Trưởng khoa Nội soi Tiêu hóa, Bệnh viện Chợ Rẫy cho biết: “Khối lượng bệnh nhân lớn, thời gian soi giới hạn, cùng sự mệt mỏi của bác sĩ có thể làm giảm độ tập trung. Đây là lý do khiến các tổn thương nhỏ dễ bị bỏ qua, làm tăng nguy cơ ung thư giai đoạn muộn dù người bệnh đã từng tầm soát”.
AI mở ra kỷ nguyên mới bảo vệ sự sống người bệnh
Chính những “khoảng mù” trong nội soi tiêu hóa đã thúc đẩy giới chuyên môn tìm kiếm một công cụ hỗ trợ. Trí tuệ nhân tạo (AI) đang mở ra hướng đi mới, đóng vai trò như “người quan sát thứ hai” trong mỗi ca nội soi.
Trong nội dung báo cáo khoa học: “Ứng dụng trí tuệ nhân tạo AI trong nội soi tiêu hóa tại Việt Nam”, TS.BS Hồ Đăng Quý Dũng cho biết, ông cùng các cộng sự đã thực hiện các nghiên cứu trong năm 2024–2025 trên cơ sở ứng dụng hệ thống AI Endo-AID (Olympus EVIS X1, Fujifilm 7000, INEX) để hỗ trợ chẩn đoán và phát hiện tổn thương trong nội soi tiêu hóa.
Kết quả cho thấy, tỷ lệ phát hiện polyp tăng 11% so với trước khi có AI. Đặc biệt, tỷ lệ phát hiện u tuyến – tổn thương tiền ung thư – tăng từ 33,5% lên 38,9%, và số lượng polyp trung bình mỗi ca nội soi cũng tăng rõ rệt.
“AI hoạt động theo thời gian thực, phân tích hình ảnh độ phân giải cao để nhận diện vùng niêm mạc bất thường, gợi ý khả năng tổn thương và mức độ nguy cơ ác tính. Công nghệ này giúp bác sĩ tập trung vào những vị trí nghi ngờ, giảm tối đa khả năng bỏ sót” - BS Quý Dũng giải thích.
Ngoài việc phát hiện, AI còn hỗ trợ phân loại polyp thành các nhóm lành tính, u tuyến hay tổn thương ung thư sớm. Độ chính xác giữa bác sĩ và AI đạt trên 90%, tuy nhiên, bác sĩ vẫn có độ đặc hiệu với tỷ lệ chính xác cao hơn. Điều đó cho thấy AI là công cụ hỗ trợ mạnh mẽ nhưng chưa thể thay thế hoàn toàn chuyên môn con người.
Trao đổi với phóng viên về thực tế ứng dụng AI trong nội soi tại các bệnh viện hiện nay, TS.BS Quý Dũng cho biết: “Việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong nội soi tiêu hóa ở Việt Nam hiện đang ở giai đoạn khởi đầu, nhưng tốc độ triển khai đang tăng nhanh, nhất là tại các bệnh viện tư nhân lớn ở TP.HCM. Một số đơn vị tiên phong như Bệnh viện Hoàn Mỹ Sài Gòn, Bệnh viện Tâm Anh... đã đưa vào vận hành hệ thống nội soi tích hợp AI trong vài năm gần đây. Bệnh viện Chợ Rẫy cũng vừa đầu tư thiết bị mới.
Hiện chưa có thống kê chính thức về số lượng bệnh viện trên toàn quốc đang sử dụng AI trong nội soi, bởi các hãng cung cấp thiết bị chưa công bố rộng rãi. Tuy nhiên, có thể thấy xu hướng bệnh viện tư nhân sẽ đi trước trong ứng dụng AI vào nội soi nhờ cơ chế mua sắm linh hoạt, trong khi khối công lập còn chậm do quy trình đấu thầu và thủ tục đầu tư phức tạp.
Theo TS.BS Quý Dũng, nhiều hiệp hội y khoa quốc tế như AGA (Hiệp hội Tiêu hóa Hoa Kỳ) đang tiếp tục nghiên cứu để đánh giá mối tương quan giữa tỷ lệ phát hiện polyp tăng nhờ AI và tỷ lệ tử vong do ung thư giảm. Dù chưa có khuyến cáo chính thức, AI vẫn được xem là hướng phát triển tất yếu trong nội soi tiêu hóa.
