Theo một báo cáo gửi Chính phủ của Bộ Kế hoạch và Đầu tư hồi tháng 12/2024, Việt Nam đã thành lập đơn vị sự nghiệp công lập trong lĩnh vực sự nghiệp kinh tế là Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC) cũng như các Khu công nghệ cao Hồ Chí Minh, Hòa Lạc (Hà Nội), Đà Nẵng cùng nhiều khu công nghiệp tiêu chuẩn, là điểm đến tiềm năng trong quá trình chuyển dịch chuỗi sản xuất bán dẫn và thu hút nguồn vốn FDI của các tập đoàn công nghệ bán dẫn lớn trên thế giới như: Amkor, Samsung, Hana Micron, Foxconn, LAM Research, Coherent, Intel.
Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Việt Nam đã có nhiều doanh nghiệp công nghệ thông tin, nhà đầu tư tốt như: Viettel, FPT, Phenikaa đang triển khai các dự án cụ thể trong lĩnh vực bán dẫn. Việt Nam cũng bắt đầu có các startup tiềm năng về bán dẫn như: Infrasen, VnChip, Hyphen Deux.
Theo thống kê, Việt Nam hiện có hơn 50 doanh nghiệp thiết kế vi mạch với đội ngũ nhân lực ước tính hơn 6.000 kỹ sư. Ở công đoạn đóng gói kiểm thử có 7 nhà máy với khoảng 6.000 kỹ sư và hơn 10.000 kỹ thuật viên. Các doanh nghiệp lớn về sản xuất thiết bị và nguyên liệu cho ngành công nghiệp bán dẫn như Samsung, Seojin, Coherent... cũng đã bắt đầu đi vào hoạt động.
Sau quá trình tìm hiểu, đến nay nhiều tập đoàn công nghệ hàng đầu như NVIDIA, Qualcomm, LAM Research, Qorvo, AlChip... đã chuyển dịch chuỗi cung ứng sang Việt Nam phát triển các trung tâm nghiên cứu, mở rộng đầu tư, kinh doanh, sản xuất tại Việt Nam. Theo đó, Việt Nam hiện có 174 dự án FDI trong lĩnh vực bán dẫn với tổng vốn đăng ký gần 11,6 tỷ USD.
Phải tiếp cận công nghệ tiên tiến
Liên quan đến phát triển công nghiệp bán dẫn tại Việt Nam tại phiên họp thứ nhất của Ban Chỉ đạo quốc gia về phát triển ngành công nghiệp bán dẫn ngày 14/12/2024, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã giao Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với Bộ Ngoại giao vận động các cơ quan liên quan của Hoa Kỳ sớm đưa Việt Nam ra khỏi các danh sách bị hạn chế xuất khẩu công nghệ cao D1 - D3 , qua đó tạo điều kiện thuận lợi hơn nữa cho Việt Nam tiếp cận các công nghệ tiên tiến của Hoa Kỳ và thúc đẩy hợp tác giữa doanh nghiệp hai nước trong các lĩnh vực công nghệ cao, trong đó có ngành bán dẫn.
Cùng với đó, đẩy mạnh hợp tác với các quốc gia, nền kinh tế có sở hữu năng lực sản xuất bán dẫn, tham gia vào chuỗi cung ứng sản phẩm, vật liệu, linh kiện bán dẫn; thu hút các doanh nghiệp hàng đầu trên thế giới, đặc biệt các doanh nghiệp có vai trò quyết định hệ sinh thái công nghiệp bán dẫn chuyển dịch chuỗi cung ứng về Việt Nam, đặt văn phòng, xây dựng các trung tâm R&D, phòng thí nghiệm về bán dẫn tại Việt Nam; làm việc chặt chẽ với các doanh nghiệp lớn về bán dẫn như: Intel, Samsung, Amkor, Hana Micron.
Bộ Giáo dục và Đào tạo được giao cùng với bộ ngành nghiên cứu, đề xuất và tổ chức triển khai mô hình liên kết giữa nhà nước, nhà trường, doanh nghiệp trong đào tạo nguồn nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn bảo đảm hiệu quả, chất lượng, Cụ thể, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu khẩn trương trình ban hành Đề án “Đào tạo nguồn nhân lực phục vụ phát triển công nghệ cao giai đoạn 2025-2035 và định hướng đến 2045” để chuẩn bị nguồn nhân lực STEM có trình độ chuyên môn, kỹ thuật cao đáp ứng nhu cầu mở rộng đầu tư phát triển các lĩnh vực công nghệ cao, trong đó có lĩnh vực bán dẫn, nhất là đội ngũ nhân lực tài năng có khả năng tham gia sâu vào công đoạn nghiên cứu và phát triển trong một số lĩnh vực công nghệ then chốt.
Các bộ, ngành, địa phương, đơn vị cũng được Thủ tướng giao tăng cường hơn nữa công tác nghiên cứu, tham mưu hoàn thiện các cơ chế, chính sách thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp bán dẫn, hỗ trợ doanh nghiệp trong nước tham gia phát triển bán dẫn; hướng dẫn, chỉ đạo xử lý nhanh việc hỗ trợ nhà đầu tư tháo gỡ vướng mắc, khó khăn về chính sách và các thủ tục hành chính liên quan đến hoạt động đầu tư, sản xuất kinh doanh như báo cáo đánh giá tác động môi trường, cấp giấy phép phòng cháy chữa cháy, giấy phép lao động… tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực bán dẫn.
Phải chuẩn bị hạ tầng cho công nghiệp phụ trợ
Chia sẻ với PV Tiền Phong, một chuyên gia ngành bán dẫn cho rằng, việc chuẩn bị đào tạo nhân lực công nghiệp công nghệ cao nói chung và ngành công nghiệp bán dẫn nói riêng là vấn đề rất lớn và cần tính toán rất cụ thể, đặc biệt không nên đào tạo một cách đại trà với mục tiêu số lượng hàng chục nghìn nhân lực kỹ sư trong thời gian ngắn.
Theo vị này, trước hết bản thân các trường của Việt Nam hiện cũng đang đối mặt với việc thiếu cơ sở hạ tầng đào tạo đạt chuẩn cho công nghệ bán dẫn. Bản thân các doanh nghiệp lớn như FPT hay Viettel cũng chỉ là nghiên cứu trong phạm vi của họ trong khi cơ sở vật chất các trường đại học hiện nay đã rất lạc hậu với công nghệ của thế giới. Cùng với đó, chất lượng của cán bộ giảng viên các trường đại học đang là vấn đề cần xem xét khi việc đào tạo cập nhật công nghệ cho các thầy cô là việc cần ưu tiên và cũng không thể làm trong ngày một ngày hai.
Việc thiếu các phòng thí nghiệm, trang thiết bị và cả tài liệu giáo trình cũng ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng đào tạo đầu ra. Nếu không giải quyết các vấn đề trước mắt này, sẽ lại quay lại bài toán trước đây của ngành giáo dục: Nhân lực đào tạo không đáp ứng yêu cầu thực tiễn của doanh nghiệp, của thị trường. Đây sẽ là sự lãng phí rất lớn trong tương lai.
Cũng theo vị chuyên gia, việc đào tạo nhân lực cũng quan trọng nhưng quan trọng không kém chính là ngành công nghiệp bán còn có nhiều công đoạn khác, liên quan tới các ngành công nghiệp phụ trợ mà doanh nghiệp Việt Nam có thể tham gia vào công đoạn sản xuất. Theo đó, các doanh nghiệp Việt có thể bắt tay với các tập đoàn để tham gia làm các hệ thống cơ khí chính xác, các hệ thống máy CNC, hệ thống điều khiển tự động trong các dây chuyền chế tạo chất bán dẫn, các máy quang khắc chế tạo vi mạch, các hệ thống máy móc làm sạch chất bán dẫn...
Cũng như các ngành công nghệ cao khác, ngành công nghiệp bán dẫn cũng cần tới hàng chục công nghiệp phụ trợ khác nhau. Việc hợp tác sâu với các tập đoàn lớn trên thế giới sẽ giúp Việt Nam phát triển được ngành công nghiệp phụ trợ cho công nghiệp bán dẫn trong tương lai.
