Thông tin trên được đưa ra tại Hội nghị Cập nhật điều trị Ung thư và Y học hạt nhân do Bệnh viện Bạch Mai tổ chức, ngày 16/8.
Ung thư gia tăng, nhiều “sát thủ thầm lặng”
PGS.TS Đào Xuân Cơ, Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai cho biết, nguyên nhân tỉ lệ ung thư gia tăng đến từ nhiều yếu tố: dân số già hóa, tuổi thọ ngày càng cao, môi trường ô nhiễm, cùng lối sống thiếu lành mạnh như lạm dụng rượu bia, hút thuốc lá, ít vận động.
GS.TS Mai Trọng Khoa, Phó Chủ tịch Hội Điện quang và Y học hạt nhân Việt Nam cho biết, số ca mắc ung thư ở Việt Nam ngày càng cao, tỉ lệ chết do ung thư cũng gia tăng. Nguyên nhân có thể do tuổi thọ tăng, dân số đang già hóa, tỉ lệ người già ngày càng cao. Trong khi đó, đa số các ca mắc ung thư là ở người cao tuổi, nếu số lượng người già trong dân số gia tăng thì số ca mắc ung thư cũng cao lên một cách cơ học.
Môi trường sống ngày càng ô nhiễm, lối sống lười vận động, nhiều thói quen xấu như lạm dụng rượu bia, thuốc lá, lười vận động… cũng là yếu tố gia tăng nguy cơ mắc ung thư, đặc biệt là ung thư phổi, ung thư dạ dày…
Trước đây, nhiều loại ung thư không phát hiện được từ sớm, chỉ khi bệnh nhân đau đớn, sụt cân mới đi khám thì hầu hết đã ở giai đoạn muộn, việc điều trị khó khăn, tỉ lệ tử vong cao.
Nhưng ngày nay, chúng ta đã có rất nhiều tiến bộ trong chẩn đoán ung thư như PET/CT và SPECT/CT, SPECT, giúp chúng ta phát hiện sớm các dấu hiệu ung thư từ khi các tổn thương rất nhỏ.
Tương ứng tiến bộ trong phương pháp điều trị cũng giúp triệt phá tế bào ung thư trúng đích, nâng cao hiệu quả trong điều trị và ít gây tác dụng phụ cho bệnh nhân.
Tại Việt Nam, tình trạng mắc và tử vong đang gia tăng, đặc biệt ở các bệnh ung thư phổi, gan, vú, dạ dày và đại trực tràng. Trong đó, ung thư phổi được ví như "sát thủ thầm lặng" khi nhiều trường hợp chỉ phát hiện ở giai đoạn muộn.
GS.TS Mai Trọng Khoa, nguyên Phó giám đốc Bệnh viện Bạch Mai, phân tích nguyên nhân chủ yếu đến từ gia tăng dân số, tuổi thọ, môi trường ô nhiễm và lối sống hiện đại. Khói bụi, hóa chất, rượu bia, thuốc trừ sâu, đặc biệt là thuốc lá - cả truyền thống và điện tử - đang âm thầm bào mòn sức khỏe cộng đồng. Đáng chú ý, tình trạng hút thuốc lá ngày càng trẻ hóa, lan vào cả học đường.
"Khói thuốc chứa hàng trăm chất độc, không chỉ ảnh hưởng người hút mà còn gây hại cho người xung quanh, là yếu tố thuận lợi thúc đẩy sự hình thành ung thư, đặc biệt ung thư phổi", ông Khoa nói.
Ngoài ra, một số trường hợp mắc bệnh dù không có yếu tố nguy cơ rõ ràng, nguyên nhân đến từ đột biến gene, nhưng tỉ lệ này thấp hơn nhiều so với yếu tố môi trường và lối sống.
Y học hạt nhân – trụ cột mới của y học chính xác
Trước thực trạng ung thư gia tăng, các chuyên gia khẳng định y học hạt nhân đang trở thành một trong những trụ cột của y học hiện đại, mang lại bước tiến trong cả chẩn đoán và điều trị.
Theo PGS.TS. Đào Xuân Cơ, các kĩ thuật ghi hình như PET/CT, SPECT/CT và SPECT cho phép phát hiện tổn thương ung thư ngay từ giai đoạn sớm, khi hình thái chưa thay đổi, đồng thời giúp theo dõi chính xác đáp ứng điều trị.
Trong điều trị, nhiều liệu pháp phóng xạ trúng đích như I-131, Lu-177 hay phương pháp theranostic (kết hợp chẩn đoán và điều trị bằng cùng một phân tử) đã chứng minh hiệu quả. Các kĩ thuật này giúp tiêu diệt tế bào ung thư nhưng hạn chế tối đa ảnh hưởng đến mô lành, đồng thời cá thể hóa phác đồ điều trị cho từng bệnh nhân.
“ Y học hạt nhân hỗ trợ cá thể hóa điều trị, lựa chọn phác đồ phù hợp với từng người bệnh dựa trên đặc điểm sinh học của từng khối u. Có thể nói đây là lĩnh vực tiên phong trong y học chính xác, góp phần nâng cao hiệu quả điều trị và cải thiện chất lượng sống cho bệnh nhân ung thư”, TS Cơ chia sẻ.
PGS.TS Phạm Cẩm Phương, Giám đốc Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu, Bệnh viện Bạch Mai cho biết: “Hiện nay, bệnh nhân Việt Nam đã có thể tiếp cận đầy đủ các phương pháp điều trị theo chuẩn mực quốc tế, từ phẫu thuật, hóa trị, xạ trị, điều trị đích, miễn dịch cho đến liệu pháp y học hạt nhân. Nhờ đó, nhiều người được chữa khỏi ở giai đoạn sớm, đồng thời cải thiện rõ rệt chất lượng sống ở giai đoạn muộn”.
Ứng dụng công nghệ mới và trí tuệ nhân tạo
Những tiến bộ trong công nghệ thiết bị cũng đang góp phần thay đổi cuộc chiến chống ung thư. GS.TS Mai Trọng Khoa thông tin, thế hệ máy PET/CT toàn thân mới có thể chụp chỉ trong 30 giây, với liều phóng xạ thấp, an toàn cho cả trẻ em, đồng thời nâng cao khả năng phát hiện di căn mà các máy cũ có thể bỏ sót.
Ngoài lĩnh vực ung thư, máy PET/CT đời mới còn ứng dụng trong tim mạch, thần kinh, chẩn đoán viêm, nhiễm trùng ở mức độ tế bào và nghiên cứu phát triển thuốc.
Song song, trí tuệ nhân tạo (AI) cũng đang được Bệnh viện Bạch Mai triển khai trong tầm soát và chẩn đoán sớm. PGS.TS Vũ Văn Giáp, Phó Giám đốc bệnh viện, cho biết AI bước đầu đã cho kết quả khả quan khi phân tích hình ảnh CT, nội soi phế quản và mô bệnh học trong tầm soát ung thư phổi. AI cũng đang được thử nghiệm trong siêu âm tuyến giáp, chụp X-quang vú nhằm hỗ trợ bác sĩ phát hiện sớm bệnh lí ác tính.