Thưa bác sĩ hiện nay bệnh thận mạn hiện được coi là gánh nặng sức khỏe toàn cầu. Ông có thể chia sẻ bức tranh tổng quan về thực trạng này tại Việt Nam?
Trên thế giới, bệnh thận mạn đang ảnh hưởng đến hơn 850 triệu người. Ở Việt Nam, ước tính có khoảng 7 triệu người trưởng thành mắc bệnh, chiếm gần 13% dân số. Đáng lo ngại là mỗi năm có trên 30.000 bệnh nhân tiến triển đến giai đoạn cuối, buộc phải điều trị thay thế thận. Tuy nhiên, hệ thống y tế của chúng ta hiện mới chỉ đáp ứng được khoảng 30% nhu cầu, tức vẫn còn một khoảng trống rất lớn.
Với bệnh nhân, điều trị thay thế thận hiện nay đang đặt ra những khó khăn nào, thưa ông?
Lọc máu chu kì là phương pháp phổ biến nhưng mang lại nhiều gánh nặng. Người bệnh, nhất là bệnh nhân trẻ, phải đến bệnh viện 3 lần mỗi tuần. Điều này khiến họ mất đi cơ hội lao động, học tập, gần như phụ thuộc hoàn toàn vào cơ sở y tế. Chi phí đi lại, thời gian, tâm lí… tất cả đều ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng sống.
Trong báo cáo tại hội thảo mới đây, ông có nhắc đến “lọc màng bụng tự động”. Phương pháp này mang lại những thay đổi gì so với lọc máu truyền thống?
Lọc màng bụng tự động (APD) thực sự là một bước tiến. Thay vì đến bệnh viện, bệnh nhân có thể lọc máu ngay tại nhà bằng cách tận dụng chính lớp phúc mạc của người bệnh làm màng lọc tự nhiên. Toàn bộ quá trình được máy thực hiện vào ban đêm, khi bệnh nhân ngủ.
APD mang lại rất nhiều lợi ích: người bệnh có thể duy trì công việc, học tập, sinh hoạt gần như bình thường. Thay vì phải đến bệnh viện 12 - 16 lần/tháng, họ chỉ cần tái khám 1 lần/tháng. Bên cạnh đó còn giúp giảm gánh nặng cho gia đình, nâng cao chất lượng sống, đặc biệt với bệnh nhân còn khả năng lao động.
Đặc biệt, APD còn được hỗ trợ bởi hệ thống quản lí bệnh nhân từ xa (Remote Patient Management – RPM), cho phép bác sĩ theo dõi sát sao, phát hiện sớm biến chứng và điều chỉnh điều trị kịp thời. Nói một cách ngắn gọn, APD mang lại sự tự do cho bệnh nhân, điều mà trước đây họ chưa từng có.
Vậy còn tính khả thi tại Việt Nam? Liệu phương pháp này có thể trở thành phổ biến trong những năm tới?
Thực tế, tỉ lệ bệnh nhân áp dụng lọc màng bụng tại Việt Nam còn khá khiêm tốn so với thế giới. Nhưng với những ưu điểm vượt trội, tôi tin rằng APD sẽ dần trở thành một lựa chọn quan trọng trong chiến lược phát triển của ngành Thận học.
Tất nhiên, để triển khai rộng rãi, chúng ta cần một hệ sinh thái hỗ trợ: từ chính sách bảo hiểm y tế phù hợp, đào tạo đội ngũ y tế chuyên trách, đến việc nâng cao nhận thức của cộng đồng. Nếu làm được, chúng ta không chỉ giảm tải cho hệ thống lọc máu chu kì mà còn thực sự thay đổi cuộc đời của hàng chục nghìn người bệnh.
Ngoài ra, với mô hình lọc màng bụng được trợ giúp (Assisted PD), ngay cả bệnh nhân lớn tuổi, thể trạng yếu hoặc hạn chế về nhận thức cũng có thể thực hiện tại nhà, nhờ sự hỗ trợ của người thân hoặc nhân viên y tế. Đây là minh chứng rõ ràng rằng APD không chỉ dành cho người trẻ, khỏe mà mở rộng cho nhiều nhóm bệnh nhân khác nhau.
Như vậy có thể hiểu, APD không chỉ là tiến bộ y học mà còn mang ý nghĩa xã hội rất lớn?
Chính xác. Đây là bước tiến nhân văn, bởi nó giúp người bệnh thoát khỏi sự ràng buộc với bệnh viện, được sống một cuộc đời độc lập, tự chủ và có chất lượng hơn. Tôi tin APD sẽ là xu hướng tất yếu trong điều trị suy thận mạn ở giai đoạn mới.
Cảm ơn bác sĩ!
Phương pháp này giúp người bệnh suy thận, sỏi thận lọc chất chuyển hóa và nước điện giải khỏi cơ thể từ đó đảm bảo cân bằng nội mô. Các chuyên gia y tế chỉ ra rằng, diện tích màng bụng gần bằng diện tích của cơ thể. Khoang ổ bụng chứa khoảng 100ml dịch sinh lí và có khả năng chứa lên đến 2 lít dịch lọc màng bụng mà không khiến người bệnh cảm thấy khó chịu hay ảnh hưởng đến chức năng hô hấp của người bệnh.
Những bệnh nhân cần lọc máu chủ yếu là do các bệnh lí tại thận, tăng huyết áp và đái tháo đường. Tiến triển của bệnh thận mãn tính rất dễ dẫn đến suy thận mãn tính, làm mất chức năng thận và người bệnh phải dùng các biện pháp điều trị thay thế.
Các triệu chứng của suy giảm chức năng ở thận khi mới hình thành thường không có triệu chứng đặc hiệu và phát triển theo thời gian. Bởi thận bao gồm hai quả có khả năng hỗ trợ cho nhau rất hiệu quả. Do đó, rất nhiều trường hợp người mắc bệnh suy thận không được phát hiện sớm và điều trị theo đúng phác đồ nên dẫn đến việc điều trị ở giai đoạn muộn, xuất hiện nhiều biến chứng nguy hiểm, thậm chí có thể dẫn đến tử vong.
Để phòng bệnh suy thận mạn tính, bác sĩ khuyến cáo người dân phải khám bệnh định kì, khám sàng lọc các bệnh thận cho những người có nguy cơ cao và chẩn đoán, điều trị sớm để ngăn ngừa hoặc làm chậm sự phát triển của bệnh thận ở giai đoạn cuối; khuyến khích người dân áp dụng lối sống lành mạnh (như tiếp cận với nước sạch, tập thể dục thường xuyên, hạn chế các tác nhân độc hại cho thận như thuốc lá, rượu bia, các hóa chất độc hại...) để phòng bệnh.
