Cuộc chiến thực phẩm bẩn - Từ mâm cơm đến bàn nghị sự: Xử lý khi còn 'trong trứng nước'

Nâng đỡ nhà nông để có sản phẩm tốt

Bà Lâm Thúy Ái - Tổng Giám đốc Mebi Farm cho biết, thực phẩm là chuỗi liên quan đến nhau, từ nguồn nguyên liệu cho đến giết mổ, vận chuyển, thu hoạch, sơ chế, sản xuất, đóng gói, vận chuyển, phân phối đến tay người tiêu dùng. Bà cho rằng cái cốt lõi cần nhìn nhận, nông dân chính là nhà sản xuất thực phẩm, “đầu vào có tốt thì đầu ra mới tốt”.

Tuy nhiên, theo bà Ái, nhiều đời nay, người nông dân rất “cô đơn” trong việc sản xuất bởi thông thường, người nông dân sản xuất rồi phải qua kênh thương lái thì mới tới được nhà máy sản xuất thực phẩm. Tất cả các khâu đều phải có lời song người dân lại hưởng “lời mỏng nhất”, thậm chí còn không đủ vốn.

Bà Ái kêu gọi những người trung gian mua nguyên liệu bằng giá sàn để người nông dân sống được với nghề; các doanh nghiệp sản xuất thực phẩm mới có nguồn nguyên liệu tốt, nguyên liệu sạch để sản xuất, mang đến thị trường những sản phẩm tốt và chất lượng phục vụ người tiêu dùng.

Mặt khác, tất cả các nhà máy sản xuất thực phẩm có thể tiếp cận được nguồn nguyên liệu hoặc liên kết với nông dân, đồng thời giám sát nguồn nguyên liệu đó bằng công nghệ.

Giám đốc Sở An toàn thực phẩm TPHCM Phạm Khánh Phong Lan. Ảnh: NGÔ TÙNG

“Với tôi, quan trọng nhất là đạo đức của người làm thực phẩm, đạo đức kinh doanh, đạo đức sản xuất. Nói sao làm vậy và làm sao nói vậy vẫn là điều kiện tiên quyết trong ngành chế biến lương thực thực phẩm”, bà Ái bày tỏ.

“Quan trọng hơn là phát triển được những thực phẩm đảm bảo an toàn đến với người dân. Nông sản, thịt, rau, củ, quả... từ khâu trồng trọt, phân bón, thuốc trừ sâu được nuôi trồng, xử lý thế nào, nếu không đảm bảo được sản xuất tốt thì dù cho có phạt bao nhiêu cũng vậy thôi”.

Bà Phạm Khánh Phong Lan, Giám đốc Sở An toàn thực phẩm TPHCM

Ở góc độ cơ quan quản lý nhà nước, PGS.TS Phạm Khánh Phong Lan, Giám đốc Sở An toàn thực phẩm TPHCM cho biết, thực hiện quyết định của Thủ tướng Chính phủ, hiện sở tập trung thanh tra nhằm kịp thời phát hiện và xử lý hàng giả, đặc biệt là sữa giả, thực phẩm chức năng giả. Sở đã đẩy mạnh thanh tra, kiểm tra từ trước lúc Thủ tướng có quyết định, đồng thời làm thường xuyên, liên tục, xuyên suốt chứ không chỉ tập trung vào các đợt cao điểm.

Bà Lan cho rằng, phải nhìn tận gốc vấn đề để việc thanh tra, kiểm tra đạt hiệu quả cao hơn. “Quan trọng hơn là phát triển được những thực phẩm đảm bảo an toàn đến với người dân. Nông sản, thịt, rau, củ, quả... từ khâu trồng trọt, phân bón, thuốc trừ sâu được nuôi trồng, xử lý thế nào, nếu không đảm bảo được sản xuất tốt thì dù cho có phạt bao nhiêu cũng vậy thôi”, bà Lan nói.

Tick xanh trách nhiệm

Trong bối cảnh thực phẩm bẩn vẫn len lỏi vào thị trường, TPHCM đang triển khai nhiều giải pháp, trong đó có chương trình “tick xanh trách nhiệm” nhằm thiết lập một chuỗi cung ứng an toàn, minh bạch từ trang trại đến bàn ăn.

Tại Trung tâm thương mại Satra Võ Văn Kiệt (quận 6, TPHCM), Tổng Công ty Thương mại Sài Gòn (Satra) đã ký kết hợp tác với 10 nhà cung cấp tham gia chương trình “Tick xanh trách nhiệm” do UBND TPHCM phát động.

Đến nay, chương trình đã triển khai tại nhiều hệ thống bán lẻ lớn như Saigon Co.op, Satra, Bách hóa Xanh, MM Mega Market, Central Retail…; kết nối gần 180 nhà cung cấp và hơn 400 sản phẩm đạt chuẩn.

Ông Vũ Dương Quân, Trưởng Ban quản lý hệ thống bán lẻ Satra nhấn mạnh: “Chúng tôi cam kết chịu trách nhiệm với toàn bộ sản phẩm dán nhãn “tick xanh”, thông qua các đợt kiểm tra định kỳ tại nơi sản xuất, lấy mẫu phân tích và cảnh báo vi phạm trên phần mềm quản lý nếu phát hiện sai phạm”.

Đồng thời, Satra phối hợp với Hội Công nghệ cao TPHCM để phát triển phần mềm riêng cho chương trình nhằm hỗ trợ quá trình minh bạch hóa thông tin. Người tiêu dùng có thể dễ dàng quét mã QR trên bao bì để truy cập các dữ liệu về nguồn nguyên liệu, quy trình sản xuất, thời gian chứng nhận và đánh giá chất lượng.

Người tiêu dùng quét mã QR trên “tick xanh trách nhiệm” để soi nguồn gốc thực phẩm. Ảnh: U.P

Ở góc độ doanh nghiệp, bà Nguyễn Thị Huệ Mỹ, Giám đốc Cty TNHH SX-TM-DV Mỹ Châu (tỉnh Tiền Giang) chuyên cung cấp nông sản - thực phẩm cho biết, Cty đã phải điều chỉnh toàn bộ quy trình canh tác và chế biến rau củ nhằm đáp ứng yêu cầu khắt khe của chương trình.

“Chỉ một sơ suất nhỏ cũng có thể khiến doanh nghiệp mất cơ hội đưa hàng vào siêu thị. Dù chi phí tăng, chúng tôi vẫn chấp nhận để đảm bảo chất lượng, mang lại cho người tiêu dùng những món ăn an toàn cho sức khỏe” - bà Mỹ nhấn mạnh.

Ông Đào Hà Trung, Chủ tịch Hội Công nghệ cao nói rằng, logo “tick xanh trách nhiệm” sẽ được ứng dụng công nghệ blockchain và trí tuệ nhân tạo (AI). Người tiêu dùng quét mã QR trên logo sẽ có đầy đủ thông tin về chất lượng sản phẩm, quy trình sản xuất, chỉ dẫn địa lý…

“Mã tick xanh không thể làm giả nhờ công nghệ độc quyền của châu Âu, đồng thời cho phép phát hiện sản phẩm lỗi và thu hồi điện tử chỉ trong vài giờ. Điều này không chỉ giúp bảo vệ người tiêu dùng mà còn giúp hệ thống bán lẻ phản ứng nhanh khi có sự cố” - ông Trung cho hay.

Trao đổi với PV Tiền Phong, ông Nguyễn Nguyên Phương, Phó Giám đốc Sở Công Thương TPHCM cho biết, nếu như trước đây, mỗi hệ thống bán lẻ tự kiểm soát hàng hóa đầu vào thì hiện nay các đơn vị cùng tham gia kiểm tra, tăng tần suất giám sát và chế tài xử lý. Nếu một nhà cung cấp vi phạm, họ có thể mất toàn bộ thị trường phân phối hiện đại.

“Tick xanh trách nhiệm đang mở ra một mô hình mới trong quản lý chất lượng thực phẩm, khi nhà nước - doanh nghiệp - công nghệ cùng phối hợp chặt chẽ. Đây được xem là bước tiến quan trọng trong cuộc chiến chống thực phẩm bẩn, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và hướng tới một thị trường thực phẩm an toàn, bền vững” - ông Phương nói.

Tăng cường kiểm tra đột xuất

Nêu giải pháp để quản lý thực phẩm đạt hiệu quả, bà Phạm Khánh Phong Lan cho rằng phải tăng cường kiểm tra đột xuất hơn là kiểm tra theo kế hoạch một cách hình thức. Hoạt động thanh tra cũng là để giúp doanh nghiệp phát hiện những sai phạm khi còn “trong trứng nước”, không để đến khi phát triển quá mức rồi bị xử phạt nặng hơn và xã hội, cộng đồng bị thiệt hại lớn hơn bởi tiêu thụ những hàng hóa đó.

Theo luật sư Nguyễn Tri Thắng, Phó Chủ tịch Quỹ Chống hàng giả Việt Nam, trong thời đại hội nhập kinh tế sâu rộng, sự phát triển mạnh mẽ của khoa học kỹ thuật và ứng dụng công nghệ trở nên hết sức thách thức. Thực tế trong cuộc sống, mỗi người sử dụng nhiều thiết bị công nghệ cho nên các KOL, KOC với uy tín của mình cũng dễ dàng lan truyền những nội dung, thông điệp đến khán giả.

“Hiện nay hành lang pháp lý đã đầy đủ để có các chế tài, nhưng chưa thực sự mạnh mẽ để giải quyết với tinh thần răn đe, phòng ngừa một cách mạnh mẽ. Do đó cần phải hoàn thiện, bổ sung, đặc biệt là trong Luật Quảng cáo để điều chỉnh các điều luật, các văn bản dưới luật hướng dẫn thi hành. Hoàn thiện thể chế trong lĩnh vực quảng cáo là rất cần thiết và cần phải thực hiện ngay”, ông Thắng cho biết thêm.