Các nguồn lực tạo sức hấp dẫn quốc gia
Trong bối cảnh thông tin và giá trị văn hóa lan tỏa vượt mọi ranh giới, cách các quốc gia tạo ảnh hưởng cũng không ngừng thay đổi. Khái niệm “quyền lực mềm” do Giáo sư Joseph S. Nye, Jr. – học giả hàng đầu về quan hệ quốc tế – đề xuất đã góp phần định hình lại cách nhìn về sức mạnh trong thế giới hiện đại.
Joseph S. Nye, Jr. có nền tảng học thuật vững chắc với cử nhân danh dự Đại học Princeton, nghiên cứu sinh tại Đại học Oxford theo học bổng Rhodes và tiến sĩ ngành Khoa học Chính trị Đại học Harvard. Ông từng giữ chức Trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ và là tác giả của nhiều công trình có ảnh hưởng, trong đó “Quyền lực mềm” (Soft Power: The Means to Success in World Politics) được xem là tác phẩm tiêu biểu.
Cuốn sách mở đầu bằng việc xác định lại bản chất của quyền lực, đồng thời phân biệt hai dạng chính: quyền lực cứng và quyền lực mềm. Nếu quyền lực cứng dựa trên ép buộc hoặc các ràng buộc lợi ích, thường chỉ giải quyết mục tiêu ngắn hạn, thì quyền lực mềm là khả năng khiến người khác tự nguyện lựa chọn điều mình mong muốn thông qua sức hấp dẫn. Hai dạng quyền lực này không đối lập mà bổ trợ cho nhau, trong đó quyền lực mềm chỉ thực sự phát huy tác dụng khi các giá trị được tuyên bố nhất quán với hành động thực tế.
Theo phân tích của tác giả, ba nguồn lực chủ yếu tạo nên sức hấp dẫn của một quốc gia bao gồm văn hóa, các giá trị chính trị và chính sách đối ngoại. Văn hóa – từ nghệ thuật, âm nhạc, điện ảnh, ẩm thực đến giáo dục và công nghệ – có khả năng định hình cách công chúng quốc tế cảm nhận và dành thiện cảm cho một quốc gia. Hollywood, J-pop hay hệ thống các trường đại học danh tiếng của Mỹ được dẫn như ví dụ cho thấy cho thấy ảnh hưởng văn hóa có thể lan tỏa vượt xa biên giới lãnh thổ.
Các giá trị như pháp trị, quản trị minh bạch, tôn trọng nhân quyền và cam kết với những chuẩn mực phổ quát được Joseph S. Nye, Jr. xem là nền tảng tạo dựng niềm tin. Chính sách đối ngoại đề cao hợp tác, tuân thủ quy tắc chung và đóng góp tích cực cho cộng đồng quốc tế sẽ giúp gia tăng uy tín và sức hấp dẫn lâu dài. Trong tác phẩm, Joseph S. Nye, Jr. dẫn Liên minh Châu Âu như một trường hợp tiêu biểu, nơi hợp tác đa phương và khả năng thiết lập chuẩn mực trở thành nguồn sức ảnh hưởng.
Qua các ví dụ từ Mỹ, Nhật Bản, châu Âu đến những quốc gia mới nổi, Joseph S. Nye, Jr. cho thấy sức mạnh quốc gia trong thời đại mới không chỉ nằm ở khả năng kiểm soát, mà còn ở mức độ thu hút và khả năng mở rộng hợp tác trên trường quốc tế.
Quyền lực mềm trong thời đại toàn cầu hóa
Ra mắt năm 2004, Quyền lực mềm nhanh chóng trở thành một trong những tác phẩm góp phần định hướng lại cách hiểu về sức mạnh quốc gia. Trong cuốn sách, Giáo sư Joseph S. Nye, Jr. chỉ ra rằng quyền lực cứng, dù cần thiết, nhưng không còn đủ để xử lý các vấn đề xuyên biên giới như khủng bố, dịch bệnh hay biến đổi khí hậu. Khi mức độ phụ thuộc lẫn nhau ngày càng tăng, các biện pháp gây sức ép truyền thống dần bộc lộ hạn chế.
Từ thực tiễn đó, ông đề xuất sự kết hợp hài hòa giữa quyền lực cứng và quyền lực mềm, gọi là quyền lực thông minh. Quyền lực cứng tạo nền tảng an ninh, trong khi quyền lực mềm giúp xây dựng sự đồng thuận và củng cố tính chính danh. Quyền lực thông minh vì thế là khả năng lựa chọn công cụ phù hợp trong từng bối cảnh, cân bằng giữa thuyết phục và sức ép, hướng tới những mục tiêu hợp tác bền vững.
Tác phẩm cũng nhấn mạnh vai trò ngày càng quan trọng của ngoại giao công chúng – hình thức giao tiếp hai chiều giữa quốc gia và công chúng thế giới. Không dừng ở tuyên truyền một chiều, ngoại giao công chúng được hiểu là quá trình bao gồm lắng nghe, đối thoại và xây dựng quan hệ lâu dài thông qua các chương trình trao đổi văn hóa, giáo dục, khoa học hay nghệ thuật. Những kênh giao tiếp này góp phần tăng cường hiểu biết lẫn nhau và tạo môi trường thuận lợi để phát huy sức hấp dẫn quốc gia trong kỷ nguyên truyền thông toàn cầu.
Joseph S. Nye, Jr. cũng chỉ ra rằng quyền lực mềm không chỉ xuất phát từ nhà nước. Các chủ thể phi nhà nước như tập đoàn đa quốc gia, tổ chức phi chính phủ hay những lực lượng xã hội khác đều góp phần lan tỏa hình ảnh và giá trị quốc gia thông qua hoạt động của họ. Vì vậy, ông cho rằng sự phối hợp giữa nhà nước và các chủ thể phi nhà nước ngày càng giữ vai trò quan trọng trong quá trình định hình hình ảnh quốc gia trên trường quốc tế.
Sau hơn hai thập niên, những luận điểm trong “Quyền lực mềm” vẫn được trích dẫn rộng rãi trong nghiên cứu học thuật và thảo luận chính sách. Từ chiến lược kể chuyện quốc gia đến xây dựng thương hiệu hay quảng bá văn hóa, những cách tiếp cận này cho thấy các khái niệm do Joseph S. Nye, Jr. đề xuất tiếp tục được sử dụng như một khung tham chiếu để phân tích về sức mạnh và mức độ ảnh hưởng trong bối cảnh quốc tế.
Quyền lực mềm không chỉ hữu ích với người nghiên cứu quan hệ quốc tế, mà còn dành cho những ai làm ngoại giao, truyền thông chiến lược, hoạch định chính sách hay muốn hiểu cách ảnh hưởng được hình thành trong thời đại kết nối. Tác phẩm được Nhà sáng lập – Chủ tịch Tập đoàn Trung Nguyên Legend Đặng Lê Nguyên Vũ tuyển chọn vào Tủ sách Nền tảng Đổi đời, thuộc lĩnh vực Chính trị học – một trong 12 lĩnh vực căn cốt của nhân loại.
TRI THỨC LÀ ÁNH SÁNG!
TRI THỨC LÀ SỨC MẠNH CỦA DÂN TỘC!
(Đón đọc kỳ sau: “Giải mã tư duy nhanh và chậm”)
