Báo Tiền Phong phỏng vấn bà Nguyễn Thị Thúy Nga, Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Xây dựng Năng lực Thích ứng (CAB, trực thuộc Liên hiệp các hội khoa học kỹ thuật TP. Đà Nẵng) về nội dung này.
Trung tâm Nghiên cứu Xây dựng Năng lực Thích ứng (CAB) tập trung vào những hoạt động trọng tâm nào để nâng cao nhận thức cộng đồng, đặc biệt là giới trẻ về giảm nhựa và thích ứng, thưa bà?
Từ năm 2020 đến nay, Trung tâm CAB có rất nhiều hoạt động nâng cao nhận thức cộng đồng về giảm nhựa, thích ứng với biến đổi khí hậu. Đặc biệt là các hoạt động nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi của giới trẻ, phối hợp với địa phương, cơ quan giáo dục, trường học, Thành Đoàn Đà Nẵng…
Đó là các chương trình mang tính dài hạn tại các trường theo năm học, các buổi truyền thông, các hoạt động thúc đẩy sáng kiến giảm nhựa dùng một lần phối hợp với các tổ chức như: WWF, Tổ chức Môi trường Thái Bình Dương Việt Nam (Pacific Environment Vietnam), Viện Friedrich-Ebert-Stiftung (FES)…
Người trẻ là đối tượng mà CAB đang hướng đến để đào tạo, nâng cao năng lực. Theo bà, có những thuận lợi và khó khăn gì khi tiếp cận, truyền thông thay đổi nhận thức và hành vi đối với nhóm đối tượng này?
Việc truyền thông nâng cao nhận thức cho các bạn trẻ có nhiều thuận lợi. Đó là các bạn vẫn đang trong môi trường học đường, có khuôn khổ. Các hoạt động truyền thông cũng có tính cộng đồng, lan tỏa hơn.
Nhà trường cũng có những cơ chế để khuyến khích các em thực hành sống xanh. Ngoài ra, hiện nay, các bạn trẻ cũng đang có “trend” sống xanh, có thể khuyến khích người trẻ trở thành lực lượng dẫn dắt trong nỗ lực giảm nhựa và thích ứng biến đổi khí hậu
Như lúc bắt đầu tại trường THPT Sơn Trà, tôi nghĩ rất khó để có thể triển khai các hoạt động và tạo ra thay đổi bởi các bạn bận rộn với áp lực học tập, thi cử. Tuy nhiên, chỉ sau một năm học 2023 – 2024 triển khai, việc giảm thiểu rác thải nhựa trong trường đã có những chuyển biến tích cực.
Trước đây, sau mỗi sự kiện của trường, rác nhựa thu gom khoảng 1 – 2 xe rác. Tuy nhiên, sau khi triển khai các hoạt động truyền thông, lượng rác nhựa phát thải ra chỉ khoảng vài sọt. Đến nay, nhà trường vẫn tiếp tục triển khai rất nhiều hoạt động như hình thành Góc xanh để khuyến khích học sinh dùng bình nước, dụng cụ ăn uống cá nhân có thể tái sử dụng; duy trì CLB Mình Sống Xanh…
Còn về khó khăn, ở trong môi trường học đường, cần có sự ủng hộ của Ban Giám hiệu, các thầy cô cũng như sự đồng hành của phụ huynh. Bối cảnh của xã hội cũng tác động đến việc thay đổi hành vi giảm nhựa của các bạn trẻ. Bởi vậy, CAB đang khuyến khích các trường học có những CLB, nhóm để khuyến khích học sinh sống xanh, từ những hạt nhân này để lan tỏa, thay đổi hành vi trong toàn bộ học sinh.
Thời gian qua, CAB có chương trình, mô hình, hoạt động nào tạo được sự lan tỏa trong cộng đồng?
Vừa rồi CAB có phối hợp với Viện Friedrich-Ebert-Stiftung (FES) tổ chức Diễn đàn thanh niên: Quản lý rác và phát triển bền vững hướng đến đối tượng là các bạn trẻ dưới 30 tuổi.
Các bạn trẻ được truyền thông, hướng dẫn để tự xây dựng, phát triển các dự án môi trường, giải quyết các vấn đề thực tiễn xung quanh. Các hoạt động giúp các bạn trẻ nâng cao nhận thức, xóa bỏ định kiến giới trong công tác giảm rác và truyền tải thông điệp về công bằng giới trong thu gom, xử lý rác thải, góp phần bảo vệ môi trường và phát triển bền vững.
Đối với mỗi sáng kiến tốt, CAB có giải thưởng như là nguồn lực ban đầu để các bạn triển khai. Các dự án đều có tính lan tỏa khá tốt, một số dự án được lựa chọn để nhân rộng.
Ngoài ra còn có lộ trình giảm sử dụng đồ nhựa dùng một lần trong các trường học, với sự hỗ trợ của Tổ chức Môi trường Thái Bình Dương Việt Nam (PEVN), CAB đã triển khai thí điểm ở 4 trường thuộc 4 cấp học trên địa bàn và sau đó tập trung triển khai cho các trường mầm non.
Trong quá trình này, chúng tôi làm việc và hướng dẫn cho các giáo viên mầm non để cùng đưa ra các giải pháp giảm nhựa trong nhà trường. Lúc đầu, các cô đều nói không thể nào giảm được rác thải nhựa. Tuy nhiên, chỉ sau buổi họp đầu tiên, các cô đã thực hành giảm túi ni lông trong quá trình nhập hàng từ các nhà cung cấp, thay thế bằng các loại giỏ, sọt có thể tái sử dụng.
Sau đó là rất nhiều sáng kiến để giảm thiểu rác nhựa như: tự làm sữa chua, sữa hạt cho các bữa lỡ, tập thói quen đi vệ sinh đúng giờ cho trẻ để giảm thiểu bỉm tã… Các giải pháp đều do các cô giáo tự thảo luận, đưa vào và áp dụng rất hiệu quả.
Dự kiến năm sau, CAB sẽ tiếp tục triển khai chương trình này cho 18 trường mầm non trên địa bàn các phường Sơn Trà, Điện Bàn, Điện Bàn Đông… ở Đà Nẵng. Chúng tôi đã tìm kiếm được nguồn tài trợ và đang trong giai đoạn xin phê duyệt dự án.
Với vai trò là đơn vị thúc đẩy năng lực thích ứng biến đổi khí hậu, CAB đặt mục tiêu gì để trong vài năm tới người trẻ trở thành lực lượng dẫn dắt trong cộng đồng trong giảm nhựa, ứng phó biến đổi khí hậu, thưa bà?
Trong thời gian tới, Trung tâm CAB sẽ phối hợp với PEVN triển khai dự án Thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng giảm rác trong lĩnh vực y tế, cụ thể là tại các bệnh viện. Hiện, Trung tâm đã kết nối với Bệnh viện Đà Nẵng để triển khai, kêu gọi người nhà bệnh nhân giảm rác nhựa một lần.
Bên cạnh đó là dự án thí điểm mạng lưới thu mua phế liệu để thu mua các loại rác có thể tái chế từ nhựa dùng một lần, bên cạnh các loại rác tái chế truyền thống như: giấy bìa, chai nhựa, lon bia…
Chúng tôi sẽ hướng dẫn và hỗ trợ kết nối để họ thu mua các loại nhựa dùng một lần, từ đó, tạo cho người dân thói quen phân loại các loại rác thải nhựa một lần chứ không thải ra môi trường. Dự kiến, chương trình này sẽ được thử nghiệm trong 6 tháng, trên cơ sở các kết quả thu được, CAB sẽ có định hướng để nhân rộng.
Với FES, chúng tôi tiếp tục phối hợp để hỗ trợ thanh niên triển khai các sáng kiến carbon thấp.
Và một hoạt động nữa đó là phối hợp với PEVN và Liên minh Không rác Việt Nam (Vietnam Zero Waste Alliance) để tổ chức Diễn đàn Không rác thường niên vào năm 2027. Đó sẽ là nơi chia sẻ những bài học liên quan đến giảm rác của toàn quốc, những mô hình, sáng kiến thành công để chia sẻ kinh nghiệm trong mạng lưới các thành viên của Liên minh Không rác Việt Nam. Qua đó, lan tỏa những mô hình thành công, những bài học để triển khai các hoạt động hiệu quả hơn.
Xin cảm ơn bà!
