Có thể cồng kềnh, tốn kém hơn trước
Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam vừa có chỉ đạo Bộ GD-ĐT nghiên cứu và thực hiện một kỳ thi quốc gia. Nếu chuẩn bị kịp và nhận được đồng thuận từ cơ sở thì năm 2015sẽ chỉ còn một kỳ thi làm cơ sở xét tốt nghiệp và tuyển sinh vào các trường ĐH,CĐ. Ông có đồng ý với chủ trương này? Việc thực hiện chủ trương này có quá gấpgáp không?
- GS Nguyễn Minh Thuyết: Nghị quyết 29 của TW Đảng về đổi mới căn bản,toàn diện giáo dục và đào tạo đã xác định đổi mới thi cử là khâu đột phá để đổimới giáo dục phổ thông hiện nay.
Việc Phó Thủ tướng chỉ đạo Bộ GD-ĐT nghiên cứu,sớm thống nhất kỳ thi tốt nghiệp phổ thông với kỳ thi tuyển sinh ĐH, CĐ hiện naythành 1 kỳ thi quốc gia là để thực hiện Nghị quyết 29. Ta cũng nên nhớ rằng Nghịquyết 29 ra đời đã 8 tháng rồi.
Tôi đồng tình với chủ trương này nhưng cũng muốn cảnh báo trước: Không nênnghĩ rằng gộp 2 kỳ thi làm một sẽ giải quyết được 2 vướng mắc lớn hiện nay là kỳthi tốt nghiệp phổ thông còn nhiều tiêu cực, không đánh giá được chính xác kếtquả học tập của học sinh và tổ chức 2 kỳ thi riêng rẽ rất cồng kềnh, tốn kém.
Về những hiện tượng tiêu cực trong kỳ thi tốt nghiệp phổ thông, tôi nhớ năm2004, các đại biểu Quốc hội khóa XI đã phê phán rất nhiều khi qua báo chí đượcchứng kiến cảnh bắc thang trèo tường ném đáp án vào phòng thi hay bắc loa đọcđáp án cho thí sinh.
Nay những hiện tượng vi phạm pháp luật trắng trợn như vậy đã chấm dứt, nhưngvẫn còn chuyện xuê xoa, dễ dãi và nhiều hành vi tiêu cực khác. Kết quả là sau kỳthi “2 không” nghiêm khắc năm 2007, mọi việc lại gần như quay về chỗ cũ. Có tỉnhnăm 2007 chỉ có dưới 20% học sinh tốt nghiệp, ngay năm sau đã lên đến trên 80%và bây giờ cũng trên 90% học sinh đỗ tốt nghiệp như nhiều địa phương khác. Khôngai tin có phép thần nào khiến chất lượng giáo dục thay đổi nhanh đến như vậy.
Việc gộp 2 kỳ thi thành 1 kỳ thi quốc gia tự thân nó không giải quyết đượcnhững hiện tượng tiêu cực hay bệnh thành tích ở kỳ thi tốt nghiệp phổ thông hiệnnay.
Kỳ thi “2 trong 1” cũng không giải quyết được chuyện cồng kềnh, tốn kém. Kếtquả của kỳ thi quốc gia này chỉ là căn cứ để các trường ĐH,CĐ tuyển sinh. Cáctrường có quyền tổ chức thêm một kỳ thi riêng, nếu cần thiết.
Cồng kềnh vẫn cồng kềnh, tốn kém có thể hơn vì nếu thí sinh muốn thi nhiềutrường thì sau kỳ thi quốc gia có thể còn phải dự 2-3 kỳ tuyển sinh riêng củacác trường ĐH,CĐ.
Cần có tổ chức khảo thí độc lập
Vậy theo ông làm sao để giải quyết 2 tồn tại này?
- Ý kiến tôi là giao việc tổ chức thi tốt nghiệp phổ thông cho các tỉnh,thành (xin lưu ý là giao cho các tỉnh, thành, chứ không phải giao cho các sởGD-ĐT, vì đây là việc quốc gia, chứ không phải việc riêng của ngành giáo dục) vàgiao việc tuyển sinh cho các trường ĐH, CĐ tự quyết. Tuy nhiên, nếu giới hạn câuchuyện trong phạm vi đề án gộp 2 kỳ thi thành 1 kỳ thi quốc gia thì để khắc phụcnhững hạn chế này cần có cách ra đề, tổ chức thi thích hợp.
Các bài thi trong kỳ thi chung sẽ không kiểm tra kiến thức, kỹ năng từng mônriêng rẽ mà là bài thi liên môn, ví dụ: bài thi các môn khoa học tự nhiên, trongđó có câu hỏi riêng về kiến thức lý, hóa, sinh và những câu hỏi tổng hợp kiếnthức, kỹ năng từ cả 3 môn để đánh giá năng lực tổng hợp của thí sinh.
Mỗi đề thi cần có 2 phần: phần cơ bản phục vụ xét tốt nghiệp và phần có tínhphân loại để làm căn cứ tuyển sinh ĐH, CĐ. Đề thi cũng phải dần dần nâng mức yêucầu lên.. Ví dụ, ngoại ngữ phải là môn thi bắt buộc. Học sinh VN tốt nghiệp cầnđạt chuẩn ngoại ngữ như một số nước phát triển trong khu vực. Chẳng hạn, tiếngAnh không được như Singapore thì ít nhất cũng phải ngang học sinh Thái Lan,Malaysia.
Cách tổ chức và yêu cầu đối với môn thi, đề thi như vậy sẽ góp phần cải thiệnkhả năng đánh giá chính xác kết quả dạy và học tập ở trường phổ thông.
Còn để giảm bớt áp lực phát sinh tiêu cực, có thể tổ chức thi 2 lần trong năm,thậm chí nhiều lần hơn. Học sinh khi đó sẽ không có tâm lí buộc phải đỗ, thầy côcũng bớt xuê xoa, cả nể. Chuyện đâu đó phải đóng “tiền chống trượt tốt nghiệp”cũng sẽ giảm.
Nhưng khi đã có tới 2 kỳ thi trong năm trở lên thì nên giao nhiệm vụ tổ chứcthi cho một cơ quan hoặc tổ chức khảo thí độc lập. Bởi vì nếu Bộ GD-ĐT quanh nămphải lo chuyện thi cử thì sẽ khó hoàn thành các nhiệm vụ của cơ quan quản lý nhànước ở Trung ương.
Hiện nay ở nước ta chưa có ai chịu đứng ra lập những tổ chức khảo thí độc lậpnhư vậy, vì làm thì lợi nhuận ít, trách nhiệm nhiều, lại dễ “gây thù chuốc oán”.Thông thường, những việc hữu ích mà xã hội “chê” thì Nhà nước phải làm.
Theo tôi, có hai hướng giải quyết vấn đề này: Một là Nhà nước cho thành lậpcơ quan khảo thí quốc gia; cơ quan này có thể dựa trên nòng cốt ban đầu là CụcKhảo thí của Bộ GD-ĐT hiện nay nhưng độc lập với tất cả các bộ để đảm bảo tínhkhách quan trong đánh giá. Cách thứ hai là giao cho những trường ĐH lớn thànhlập các tổ chức khảo thí để gánh vác trách nhiệm này.
Để giảm bớt cồng kềnh, tốn kém do có nhiều kỳ sát hạch riêng của các trườngĐH, CĐ, theo tôi, nên khuyến khích các trường tổ chức thành cụm thi để thí sinhkhỏi phải thi nhiều lần ở nhiều trường.
Phải công bố sớm để thầy cô không sốc
Vậy lộ trình thực hiện cần tiến hành như thế nào để thầy cô, học sinh, nhàtrường không bị sốc, thưa ông?
- Trước hết Bộ GD-ĐT cần công bố quyết định thực hiện một kỳ thi quốc gia từ2015. Ít nhất trong tháng khai trường là tháng 9/2014, Bộ phải xác định đượchướng tổ chức bài thi, cấu trúc đề thi như thế nào để thầy cô và học sinh chuẩnbị.
Thứ hai, Bộ cần tập huấn cho cán bộ quản lí và cán bộ ra đề thi. Trước hết làtập huấn cho cán bộ Cục Khảo thí và Kiểm định chất lượng. Sau đó, tập huấn chogiảng viên các trường đại học lớn vì đa phần người ra đề đều ở những cơ sở này.
Tôi tin nếu quyết tâm làm thì không quá khó. Nhưng phải bắt tay vào làm ngay.
Tiến tới một kỳ thi chung, Bộ GD-ĐT đề xuất thi 8 môn trong 4 ngày. Thísinh bắt buộc phải thi 4 môn, trong đó 2 môn bắt buộc, 2 môn tự chọn. Ngoài ra,thí sinh nào có nguyện vọng thi thêm môn nào nữa thì có thể đăng ký thi thêm đểphù hợp với nhu cầu được xét tuyển ĐH. Ông đánh giá như thế nào về phương án Bộđưa ra?
Đã gộp 2 kỳ thi làm một thì đừng đặt ra 8 hay 10 môn. Theo tôi, học gì thinấy. Như vừa qua thi tốt nghiệp, học sinh tự chọn, có mấy em thi Lịch sử đâu?Nay ta tổ chức bài thi dưới dạng tích hợp càng không nên đặt vấn đề tự chọn ởđây.
Mô hình của Pháp đáng quan tâm
Việt Nam nên học theo mô hình thi cử của nước nào và nên đi theo lộ trìnhcụ thể thế nào để tránh tâm lý đổi mới đột ngột đến những người thực thi, thưaông?
- Bộ GD-ĐT đã cử nhiều đoàn, nhiều cán bộ đi nghiên cứu nước ngoài chắc sẽ cósự đánh giá và lựa chọn thích hợp hơn cá nhân tôi. Về phần mình, tôi thấy môhình mỗi nước đều có ưu điểm riêng; có thể nghiên cứu để chọn những cách tổ chứcphù hợp với hoàn cảnh của ta.
Mô hình tuyển sinh ở Pháp cũng là một mô hình đáng quan tâm. Các trường ĐHtrọng điểm (grandes écoles) tự tổ chức thi tuyển, vào được những trường này rấtkhó, nhưng sinh viên tốt nghiệp có cơ hội việc làm rất tốt. Còn các trường ĐHkhác (univerrsités) thì chỉ xét tuyển, nói cho đúng là học sinh nào đã tốtnghiệp trung học đều có thể ghi danh vào học.
Tuy nhiên ở cả 2 loại hình, tính sàng lọc đều rất cao. Không có chuyện vàotrường 100 ra cũng 100 như ở ta. Tối đa ở 100 ‘anh” vào chỉ khoảng 40 đến 50“anh” được cái bằng thôi.
Cái mình học được ở cách tuyển sinh của Pháp là tạo điều kiện cho các trườngchủ động tuyển sinh. Trường tự quyết định phương thức tuyển, số lượng chỉ tiêudựa trên những tiêu chí do Bộ GD-ĐT quy định, nếu làm sai thì bị xử lí nghiêm.
Các trường được quyền chủ động cao thì cũng phải chịu trách nhiệm về sản phẩmcủa mình. Không thể cứ hạ thấp yêu cầu tuyển sinh, coi nhẹ yêu cầu chất lượngrồi bắt xã hội phải gánh chịu; đơn vị sử dụng lao động không nhận thì bảo ngườita đối xử không công bằng.
Cũng như doanh nghiệp được tự do kinh doanh nhưngchấp nhận sản phẩm là quyền của xã hội. Một cô gái không đắt chồng chỉ có thểthay đổi tình thế bằng cách hoàn thiện mình, chứ không thể buộc người ta phảilấy mình được.
- Xin cảm ơn ông!
Theo Văn Chung
