Thận trọng với những lời ngon ngọt
Họa sĩ Hồng Quân quen kẻ lừa tiền qua một người bạn. “Tôi vốn tin người bạn này. Lúc đó kẻ lừa tiền giới thiệu hắn là chủ kiêm curator (giám tuyển) của một gallery (phòng trưng bày nghệ thuật). Hắn khoe học bên Anh, biết 6-7 thứ tiếng. Một ngày đẹp trời, kẻ ấy đã lên nhà tôi coi tranh và nói toàn lời có cánh về tranh của tôi rồi đưa ra đề nghị muốn làm giám tuyển cho tôi, giúp đưa tranh của tôi lên tầm thế giới qua những mối quan hệ quốc tế của hắn. Hắn bảo tôi gửi ảnh chụp tranh qua Zalo để hắn gửi đến những người bạn am hiểu nghệ thuật và có uy tín ở các nước đánh giá. Sau đó hắn còn nói, giá tranh của tôi đã được một nhóm bạn của hắn có chuyên môn về nghệ thuật ở 7 nước đánh giá: có giá trị nghệ thuật cao nên phải ở một đẳng cấp khác. Hắn yêu cầu thêm phần trăm vào giá tranh cũ của tôi để đẩy giá tranh cao lên, phù hợp với thị trường quốc tế”.
Sau những lời “tâng bốc”, kẻ tự xưng giám tuyển đã bắt đầu “hành trình” vay mượn lắt nhắt. Họa sĩ chuyên đề tài miền Tây kể tiếp: “Một thời gian sau, hắn than với tôi bị một cánh họa sĩ ở TPHCM lừa tiền, ước tính khoảng 800 triệu đồng nên đang định khởi kiện. Hắn đang khó khăn chỉ sống thoi thóp qua ngày với 25.000 đồng. Hắn ngỏ ý muốn mượn tôi chút tiền tiêu xài, đợi khi nào tòa xử xong sẽ trả lại tôi. Tôi cho mượn vài triệu đồng. Được mấy hôm hắn lại than vãn, rồi mượn tiền tôi, tôi cũng ứng cứu hắn bằng một ít tiền. Sau đó, hắn lại nói cần tiền để đóng vào một tài khoản để trao đổi và xúc tiến việc mua bán tranh. Tôi lại gửi tiền cho hắn vài lần rồi ngưng vì phát hiện lịch sử trò chuyện trong Zalo bị xóa đi, nhất là với tin nhắn chụp hình ảnh chuyển khoản của tôi và những gì không có lợi cho hắn, chỉ để lại những tin nhắn vô hại. Lúc này tôi đã sinh nghi”.
Vào khoảng tháng 2/2024, hắn lại đến nhà hỏi mượn 26.000.000 đồng, hẹn một tháng sau sẽ trả lại ngay, tiền này dùng để mở rộng việc mua bán tranh cho các họa sĩ ở Việt Nam trên phương diện quốc tế. Người này còn đưa cho anh Quân chiếc đồng hồ tự định giá 5.000 USD, nhưng họa sĩ không nhận. “Một thời gian sau, đến cuối tháng 7/2024, hắn lại đến nhà tôi, định chọn tranh của tôi để gửi bán trên mạng. Lúc này, tôi đòi tiền hắn, chỉ đòi 26.000.000 đồng còn những khoản vặt thì không tính. Hắn hứa mỗi ngày trả tôi 2.000.000 đồng đến hết nợ. Nhưng cuối cùng hắn chỉ gởi tôi 2 lần, được 1.800.000 đồng và ngưng luôn từ đó đến nay”, họa sĩ Hồng Quân kể.
Người trong cuộc mới đưa câu chuyện lên Facebook để cảnh tỉnh bạn bè, nhất là anh chị em họa sĩ. Theo chia sẻ riêng của họa sĩ Hồng Quân với phóng viên Tiền Phong, hiện nay, đã có khoảng 10 họa sĩ bị nhân vật tự xưng giám tuyển lừa, trong đó có cả họa sĩ tên tuổi. Nhưng họ đều bỏ qua vì không muốn mất thời gian vào việc kiện tụng.
Lý do nào khiến một số họa sĩ tin lời của kẻ mạo danh giám tuyển? Họa sĩ Hồng Quân cho biết: “Những người bị lừa tưởng hắn uyên bác. Bây giờ mới phát hiện ra hắn không được học hành, đào tạo về nghệ thuật. Trước đây, chúng tôi từng tranh luận, nếu không được học hành thì sao hắn lại nắm được những từ ngữ thuộc về chuyên môn hội họa? Có lẽ, hắn nhờ AI hỗ trợ. Không chỉ họa sĩ, một người làm công tác bảo vệ liên quan đến ngành mỹ thuật cũng bị lừa 10.000.000 đồng. Người này đã mất”.
Biết chờ đợi khi thị trường ảm đạm
Họa sĩ Từ Ninh chia sẻ, từ đầu năm đến nay anh chưa bán được bức tranh nào. Hiện tượng này hiếm khi xảy ra trong đời cầm cọ của anh. “Trước đây, cứ vẽ xong tôi lại đưa đến 1, 2 phòng tranh là khách ruột. Tôi nghĩ thị trường ảm đạm do kinh tế thế giới biến động, đời sống khó khăn ai còn tha thiết tranh? Một số phòng tranh bây giờ không nhập tranh nữa vì bán chậm, họ chuyển sang làm thêm một số mặt hàng khác”, anh nói. Nhưng Từ Ninh may mắn chưa từng bị lừa, anh tiết lộ, những người mua tranh của anh đều là mối quen, có lấy tranh hay không họ đều trả lời rõ ràng, mạch lạc. “Quan điểm của tôi là: Nếu thích tranh của tôi thì mua, tôi không tin những lời có cánh”, họa sĩ Từ Ninh nói.
Nữ họa sĩ Kim Thái cũng thừa nhận, việc bán tranh hiện nay đang ì ạch. Bà nói: “Đây là tình hình chung. Nước ngoài cũng thế, thậm chí còn khó bán hơn ở ta. Một Việt kiều ở Đức chuyên sưu tập tranh Lê Công Thành - Kim Thái vừa về Việt Nam mở triển lãm khoe bộ sưu tập ở TPHCM và bán được một nửa bộ sưu tập. Ở Đức, tình hình bán tranh Thành - Thái còn chậm hơn”.
Trong tình hình khó khăn, các họa sĩ nổi tiếng không lo, vì họ có sẵn nguồn dự trữ dư dả, nhưng nhiều họa sĩ ít tên tuổi đã phải “thắt lưng buộc bụng”. Họa sĩ Phan Minh Bạch chia sẻ: “Mọi ngành nghề đều khó khăn, thậm chí thất nghiệp nên tranh khó bán là chuyện bình thường. Giai đoạn này sống được là mừng rồi”. Chị may mắn vẫn bám trụ được với nghề. “Người mua ào ào như xưa không có. Ngày trước người ta có thể mua một lúc 4-5 bức tranh to, bây giờ thỉnh thoảng mới bán được một bức nhỏ, chỉ tạm đủ sống”, họa sĩ nói. Một người chuyên làm công tác vận chuyển tranh uy tín ở phía Bắc cũng xác nhận thị trường trầm lắng, không có nhiều đơn vận chuyển.
Nhà sưu tập Nguyễn Thiều Quang đưa ra một góc nhìn khác lý giải thị trường tranh ì ạch. “Vì họa sĩ vẫn mong muốn bán giá cao hơn nhiều so với mặt bằng thu nhập”, ông nói. Một họa sĩ nổi tiếng lên tiếng: “Tranh là tài sản. Phải giữ giá trong mọi hoàn cảnh, không thể mình tự làm rẻ mình. Đây là minh chứng cho một giá trị nghiêm túc. Tăng và giảm giá tranh đều khó như nhau”. Ông cho rằng, một số họa sĩ bị lừa trong quá trình đưa tranh ra thị trường vì cả tin và chưa yêu tác phẩm của mình đến mức tìm hiểu xem số phận nó như thế nào. “Tranh không phải thứ cho đi rẻ rúng được. Như con mình không phải chỗ nào cũng đưa đến vứt ở đấy”, ông nói.
Lúc này, họa sĩ càng cần bình tĩnh, để tránh “bẫy lừa”. Họa sĩ Trần Hải Minh, cha đẻ của những tác phẩm trừu tượng được một ngân hàng lớn ở Việt Nam nhiệt tình sưu tập, khẳng định: “Danh sách họa sĩ bị lừa không bao giờ có tên tôi. Vì tôi nghe nhạc hiệu đoán chương trình tốt”. Sống và làm việc ở Đức và Việt Nam, họa sĩ xây dựng cách bán tranh chuyên nghiệp.
“Tôi không tin câu nói: Tranh của anh bán được lắm. Bằng chứng ở đâu? Tôi không bán tranh cho những người không đáng tin. Tôi có người đại diện bán tranh và hạn chế giao dịch lẻ tẻ. Muốn mua tranh của tôi đừng đến gặp tôi ngay. Tôi thường chỉ khách đến ngắm tranh của tôi đang treo tại vài địa chỉ của một ngân hàng lớn, đề nghị họ tìm hiểu giá cả, rồi hãy đến gặp đại diện của tôi”, anh nói. Họa sĩ Trần Hải Minh cho rằng, một số họa sĩ dính bẫy lừa vừa qua là do cả tin và ngây thơ. “Chưa làm ăn gì cả, đã vay tiền nhau, thật vớ vẩn”, anh bình luận.
