Ung thư vú không còn là án tử nếu phát hiện sớm

Thưa PGS.TS, thống kê mới nhất cho thấy ung thư vú hiện là loại ung thư phổ biến nhất ở phụ nữ Việt Nam. Bác sĩ có thể phác họa bức tranh chung về thực trạng căn bệnh này?

Ung thư vú thực sự đang là một gánh nặng sức khỏe không chỉ ở Việt Nam mà trên toàn cầu. Số liệu từ Globocan 2020 cho thấy, tại Việt Nam, ung thư vú là loại ung thư có tỉ lệ mắc mới cao nhất ở nữ giới và thậm chí đứng đầu khi tính chung cả hai giới. Điều này phản ánh mức độ báo động mà xã hội cần quan tâm.

Tuy nhiên, điều tôi luôn muốn nhấn mạnh là: ung thư vú hoàn toàn có thể điều trị hiệu quả nếu phát hiện ở giai đoạn sớm. Thực tế lâm sàng cho thấy, hiệu quả điều trị phụ thuộc rất nhiều vào thời điểm chẩn đoán. Nếu phát hiện khi bệnh còn ở giai đoạn 0 hoặc giai đoạn 1, tỉ lệ sống thêm sau 5 năm có thể đạt tới 98–100%. Ngược lại, khi bệnh đã tiến triển đến giai đoạn 4, có di căn xa, tỉ lệ sống thêm chỉ còn khoảng 25–30%. Sự chênh lệch này đủ để thấy sàng lọc và phát hiện sớm có ý nghĩa sống còn thế nào.

Như PGS vừa nhấn mạnh, phát hiện sớm là yếu tố quyết định. Vậy đâu là những phương pháp sàng lọc ung thư vú hiện nay mà chị em cần biết?

Hiện nay, chúng tôi khuyến cáo phụ nữ nên duy trì sàng lọc định kì với ba nhóm chính.

Thứ nhất là tự khám vú tại nhà. Đây là bước đơn giản, không tốn kém, nhưng lại cực kì quan trọng. Chị em nên tập cho mình thói quen kiểm tra hàng tháng, tốt nhất vào thời điểm sau khi sạch kinh 5–7 ngày. Khi đó, tuyến vú ở trạng thái mềm mại, dễ nhận ra những bất thường. Việc tự khám giúp phụ nữ hiểu rõ cơ thể mình, nhạy bén hơn với những thay đổi nhỏ, từ đó phát hiện kịp thời khối bất thường.

Thứ hai là khám lâm sàng tại cơ sở y tế. Không phải dấu hiệu nào cũng dễ dàng cảm nhận bằng tay. Các bác sĩ có kĩ năng thăm khám chuyên sâu, có thể phát hiện những bất thường mà người bệnh bỏ qua.

Thứ ba là các phương pháp chẩn đoán hình ảnh. Chụp X-quang tuyến vú (mammography) hiện được coi là “tiêu chuẩn vàng” trong sàng lọc. Nó có thể phát hiện những tổn thương rất nhỏ, thậm chí trước khi sờ thấy được. Với phụ nữ trẻ hoặc những người có mô vú dày, siêu âm vú thường được kết hợp để tăng độ chính xác. Còn với những trường hợp nguy cơ rất cao, chẳng hạn mang đột biến gen hoặc có tiền sử gia đình đặc biệt phức tạp, chúng tôi có thể chỉ định chụp cộng hưởng từ (MRI) để tầm soát chuyên sâu hơn. Như vậy, mỗi phương pháp có vai trò riêng, nhưng sự kết hợp sẽ mang lại hiệu quả tối ưu.

Bên cạnh sàng lọc, việc nhận biết sớm các yếu tố nguy cơ cũng rất quan trọng. Vậy ai là những người có nguy cơ cao mắc ung thư vú, thưa bà?

Có thể chia nhóm nguy cơ thành nhiều yếu tố.

Yếu tố di truyền: Đây là nhóm nguy cơ nổi bật nhất. Những người mang đột biến gen BRCA1, BRCA2 hoặc có mẹ, chị gái, con gái từng mắc ung thư vú thì khả năng mắc bệnh cao hơn nhiều lần so với cộng đồng.
Tiền sử bản thân: Nếu đã từng có tổn thương tiền ung thư, hoặc đã từng mắc ung thư ở một bên vú, thì nguy cơ tái phát hoặc xuất hiện ở bên còn lại cao hơn.
Yếu tố nội tiết: Phụ nữ có kinh nguyệt sớm (trước 12 tuổi), mãn kinh muộn (sau 55 tuổi), không sinh con hoặc sinh con đầu lòng muộn (sau 30 tuổi), không cho con bú – tất cả đều làm kéo dài thời gian tiếp xúc của tuyến vú với hormone estrogen, từ đó làm tăng nguy cơ.
Lối sống: Thừa cân, béo phì, ít vận động, thường xuyên uống rượu bia. Đây là những yếu tố có thể thay đổi được, nên phụ nữ cần đặc biệt lưu ý.
Đặc điểm tuyến vú: Với những phụ nữ có mô vú dày, việc phát hiện tổn thương khó hơn và cũng được xem là nhóm nguy cơ cao.

Như vậy, có những yếu tố chúng ta không thể thay đổi (di truyền, nội tiết), nhưng cũng có những yếu tố hoàn toàn điều chỉnh được nhờ lối sống lành mạnh.

Còn về các dấu hiệu cảnh báo sớm, người phụ nữ cần lưu ý điều gì để đi khám kịp thời, thưa bác sĩ?

Có một số tín hiệu bất thường mà phụ nữ tuyệt đối không nên bỏ qua. Chẳng hạn như: sờ thấy một khối u, cục cứng hoặc vùng mô dày lên ở vú hoặc vùng nách; thay đổi kích thước, hình dạng của vú so với bình thường. Da vú có biểu hiện co kéo, lõm xuống, dày lên, hoặc xuất hiện tình trạng “da cam”. Núm vú bị tụt vào trong, chảy dịch bất thường, đặc biệt là dịch máu. Đau hoặc khó chịu ở một bên vú hay nách, không liên quan đến chu kì kinh nguyệt.

Những thay đổi này không đồng nghĩa chắc chắn là ung thư, nhưng đều cần được kiểm tra. Việc trì hoãn có thể khiến người bệnh mất đi cơ hội vàng để điều trị hiệu quả.

Xin PGS cho biết, ngoài phát hiện sớm, có biện pháp nào để dự phòng ung thư vú?

Dự phòng không thể loại bỏ hoàn toàn nguy cơ, nhưng có thể giảm thiểu đáng kể. Trước hết, phụ nữ cần duy trì cân nặng hợp lí, tránh béo phì. Thứ hai, nên tăng cường vận động, tập thể dục đều đặn, tối thiểu 30 phút mỗi ngày. Thứ ba, hạn chế tối đa rượu bia. Thứ tư, khuyến khích nuôi con bằng sữa mẹ, vì đó không chỉ tốt cho trẻ mà còn giúp giảm nguy cơ ung thư vú cho mẹ. Và cuối cùng, duy trì chế độ ăn nhiều rau xanh, hoa quả, hạn chế chất béo và thực phẩm chế biến sẵn. Những thói quen này tưởng như đơn giản, nhưng lại góp phần bảo vệ sức khỏe lâu dài.

Tại Bệnh viện Bạch Mai, việc điều trị ung thư vú đang được triển khai như thế nào để đảm bảo hiệu quả tối ưu cho người bệnh?

Điểm mạnh của chúng tôi là áp dụng mô hình điều trị đa chuyên khoa. Điều đó có nghĩa là một bệnh nhân ung thư vú sẽ được hội chẩn bởi nhiều chuyên gia từ các lĩnh vực: chẩn đoán hình ảnh, giải phẫu bệnh, nội khoa ung thư, xạ trị, phẫu thuật… Tất cả cùng ngồi lại để bàn bạc, lựa chọn phác đồ tối ưu nhất cho từng trường hợp cụ thể.

Ngoài ra, yếu tố thẩm mĩ và tâm lí cũng được chú trọng. Không ít phụ nữ lo lắng sau điều trị sẽ mất đi vẻ nữ tính, ảnh hưởng đến hạnh phúc và chất lượng cuộc sống. Vì vậy, chúng tôi phối hợp với các bác sĩ phẫu thuật tạo hình để tái tạo tuyến vú sau mổ, giúp người bệnh vừa khỏe mạnh, vừa tự tin trở lại với cuộc sống thường nhật.

Cuối cùng, PGS có lời khuyên nào dành cho phụ nữ để chủ động hơn trong việc bảo vệ sức khỏe?

Ung thư vú không còn là bản án tử như nhiều người vẫn nghĩ. Với sự tiến bộ của y học hiện đại, cơ hội điều trị khỏi hoàn toàn là rất lớn nếu phát hiện sớm. Vì thế, tôi muốn nhắn nhủ: hãy lắng nghe cơ thể mình, duy trì lối sống lành mạnh và đặc biệt đừng quên sàng lọc định kì. Khi thấy bất kì dấu hiệu bất thường nào, hãy đến cơ sở y tế để được khám và tư vấn.

Tôi tin rằng, với sự chủ động của phụ nữ và sự hỗ trợ từ y học, chúng ta hoàn toàn có thể kiểm soát được căn bệnh này, mang lại sức khỏe và hạnh phúc cho mỗi gia đình.

Cảm ơn bác sĩ vì những thông tin hữu ích!