BSCK2. Vũ Thị Lan, Phòng điều trị các rối loạn liên quan stress, Viện Sức khỏe Tâm thần cho biết: Lo âu là một cảm giác bất an và lo lắng quá mức, không kiểm soát được. Đi kèm với cảm xúc đó là sự căng cơ, bồn chồn, mệt mỏi, khó tập trung. Lo âu cũng là một trạng thái cảm xúc lo lắng kéo dài, tập trung vào tương lai hoặc các mối đe dọa không xác định. Điều đó khiến người mắc rối loạn lo âu thận trọng quá mức khi tiếp cận mối đe dọa tiềm ẩn và cản trở việc đối phó mang tính phù hợp. Trầm cảm là quá trình hoạt động tâm thần bị ức chế, trong đó triệu chứng cơ bản là cảm xúc bị ức chế, tư duy bị ức chế và hoạt động bị ức chế.
Ở góc nhìn khoa học, bác sĩ Lan cho biết: Trong Bảng phân loại bệnh Quốc tế lần thứ mười (ICD-10) thì Rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm được xếp vào mã bệnh F41.2, thuộc các rối loạn bệnh tâm căn có liên quan đến stress và dạng cơ thể. Về tỷ lệ mắc thì Rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm là một rối loạn khá thường gặp trong quần thể dân số chung với tỷ lệ dao động từ 0,8% - 2,5% và từ 5% - 15% người bệnh trong chăm sóc sức khỏe ban đầu. Nữ giới có nguy cơ mắc rối loạn này cao hơn so với nam giới.
Bàn về nguyên nhân sinh bệnh, bác sĩ Lan cho biết: Có sự kết hợp giữa yếu tố di truyền, các yếu tố môi trường như các trải nghiệm bất lợi thời thơ ấu, các bệnh lý cơ thể kết hợp với việc sử dụng rượu và chất gây nghiện khác. Các tác động của sang chấn tâm lý, stress trong cuộc sống cũng là yếu tố góp phần vào việc khởi phát, tăng nặng và kéo dài dai dẳng rối loạn lo âu trầm cảm trong suốt cuộc đời người bệnh.
Để nhận diện và có giải pháp điều trị sớm, bác sĩ Lan chia sẻ: Rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm đồng thời có các biểu hiện của lo âu và các triệu chứng của trầm cảm. Trong đó các triệu chứng cơ thể của lo âu rất phong phú như: Khó thở, khó chịu ở ngực hoặc bụng, cảm giác nghẹn có cảm giác có khối trong họng hoặc khó nuốt; buồn nôn, đi ngoài, đi tiểu nhiều lần, các cơn đỏ mặt, ớn lạnh, tê bì, tê cóng hoặc cảm giác kim châm, yếu, căng cơ hoặc đau đớn, không đứng vững và cảm giác sắp ngất.
Về mặt hành vi người mắc lo âu thường biểu cảm trạng thái sợ hãi, thu mình, né tránh, dễ cáu bẳn, thở nhanh, khó nói; tăng nhạy cảm, giảm tập trung chú ý, sợ mất kiểm soát. Người bệnh thường suy nghĩ mọi việc theo hướng trầm trọng hóa, thảm họa hóa vấn đề… Trạng thái lo âu khiến người bệnh luôn căng thẳng, cáu kỉnh, cảm giác tù túng, đang bên bờ vực và không thể thư giãn. Trạng thái này có hoặc không liên quan rõ rệt với sang chấn tâm lý và điều đáng chú ý là các rối loạn này không dần mất đi khi sang chấn tâm lý không còn.
Các triệu chứng của rối loạn lo âu rất đa dạng trong đó có nhiều triệu chứng dễ nhầm với triệu chứng các bệnh lý cơ thể khiến người bệnh thường chậm chễ tiếp cận đúng chuyên khoa. Những triệu chứng này gồm hồi hộp, tim đập mạnh, nhịp tim nhanh; Vã mồ hôi; Run chân tay; Khô miệng; Khó thở, Cảm giác nghẹn, Đau hoặc khó chịu ở ngực, Buồn nôn hoặc khó chịu ở bụng (ví dụ: sôi bụng); Chóng mặt, không vững, ngất xỉu hoặc choáng váng…
Các triệu chứng trầm cảm bao gồm: Khí sắc trầm; Mất mọi quan tâm thích thú; Giảm năng lượng dẫn đến tăng mệt mỏi và giảm hoạt động; Giảm sút sự tập trung và sự chú ý; Giảm sút tính tự trọng và lòng tự tin; Nhìn về tương lai ảm đạm, bi quan; Có những ý tưởng và hành vi tự huỷ hoại hoặc tự sát; Rối loạn giấc ngủ, Buổi sáng thức giấc sớm 2 giờ trước giờ thường ngày ; Ăn kém ngon miệng; Mất những quan tâm hay ham thích trong những hoạt động thường ngày gây thích thú; Trạng thái trầm cảm nặng hơn vào buổi sáng; Giảm hoặc mất hưng phấn tình dục rõ rệt...
Cách giải tỏa tâm trạng bồn chồn, bất an
Cảm giác bất an và tâm trạng bồn chồn kéo dài không chỉ là một loại cảm xúc, mà nguy hiểm hơn, nó có thể là dấu hiệu cho thấy bạn sắp hoặc đã mắc phải hội chứng rối loạn lo âu. Do đó, việc tìm kiếm và thực hiện tích cực các biện pháp cải thiện tâm trạng là một điều cần thiết.
Các bài tập thể dục
Là một trong những điều quan trọng nhất có thể làm để chống lại căng thẳng. Theo các chuyên gia, việc giảm căng thẳng về thể chất cho cơ thể bằng cách hoạt động cũng làm giảm căng thẳng về tinh thần. Cũng theo đó, các chuyên gia nhận thấy rằng, những người tập thể dục thường xuyên thường ít bị lo lắng hơn so với người không tập thể dục.
Cụ thể, việc tập thể dục đem lại một số lợi ích về tinh thần như:
- Giảm hormone căng thẳng (như cortisol) một cách bền vững, đồng thời kích thích giải phóng endorphin - một loại hormone giúp cải thiện tâm trạng, hoạt động như một loại thuốc giảm đau tự nhiên.
- Cải thiện giấc ngủ.
- Giúp bạn tự tin hơn về thể lực, thúc đẩy tinh thần khỏe mạnh.
Các hoạt động liên quan đến chuyển động của các nhóm cơ lớn như chạy bộ, bơi lội, tập yoga... đặc biệt có tác dụng giảm căng thẳng bất ngờ.
Bổ sung một số loại thực phẩm cần thiết
Một số nhóm chất có tác dụng cải thiện tâm trạng bồn chồn và lo lắng, giảm căng thẳng hiệu quả như:
- Acid béo omega 3: một nghiên cứu cho thấy omega-3 giảm được 20% các triệu chứng lo lắng.
- Trà xanh: trà xanh có chứa nhiều chất chống oxy hóa mang lại các lợi ích cho sức khỏe. Nó cũng làm giảm căng thẳng và cảm giác bất an bằng cách tăng nồng độ serotonin.
Hạn chế caffeine
Caffeine là một chất kích thích có nhiều trong cà phê, trà, socola và các loại nước tăng lực. Đây là một chất có thể làm gia tăng tâm trạng bồn chồn bất an khi sử dụng ở liều cao. Vì vậy, bạn chỉ nên sử dụng chúng với một lượng vừa phải.
Nụ cười
Nếu như bạn đang cảm thấy lo lắng và mệt mỏi, hãy nở một nụ cười. Nụ cười tốt cho sức khỏe, đồng thời giúp giảm căng thẳng nhanh chóng bằng cách thư giãn cơ bắp của cơ thể. Về lâu dài, tiếng cười có hỗ trợ cải thiện hoạt động của hệ miễn dịch, giúp bạn khỏe mạnh hơn, tâm trạng tích cực hơn.
Hãy thử tự tạo tiếng cười bằng một bộ phim hài, một chuyến đi chơi với những người hài hước, vui vẻ.
Yoga
Yoga là một phương pháp giảm stress và rèn luyện sức khỏe rất phổ biến ở nhiều lứa tuổi. Mặc dù, có rất nhiều loại yoga khác nhau, nhưng hầu hết đều có chung mục tiêu: kết hợp luyện tập cho cả cơ thể và tâm trí của bạn.
Việc thực hiện các bài tập yoga chủ yếu bằng cách tăng cường nhận thức về cơ thể và hơi thở. Nhờ đó nó hoạt động hiệu quả như một phương pháp trị liệu căng thẳng, trầm cảm lành mạnh.
Về khoa học, tập luyện yoga giảm hormone căng thẳng cortisol, điều hòa huyết áp và nhịp tim, đồng thời tăng nồng độ acid gamma-aminobutyric - một chất dẫn truyền thần kinh có tác dụng giảm nhẹ rối loạn tâm trạng.
Có thể nói, tâm trạng bồn chồn bất an kéo dài hoàn toàn là dấu hiệu xấu cho thấy bạn cần phải ngay lập tức có chiến lược điều chỉnh, trước khi những cảm xúc này trở thành “mãn tính”, hay còn gọi là hội chứng rối loạn lo âu - một hội chứng tâm thần nguy hiểm và nhiều hệ lụy nghiêm trọng. Bạn hãy đến các cơ sở y tế khi cần được tư vấn về sức khỏe.
