Du lịch - động lực tăng trưởng mới trong cơ cấu kinh tế
Nghệ An là tỉnh có diện tích lớn nhất cả nước, sở hữu không gian phát triển rộng mở, đa dạng về địa hình, tài nguyên thiên nhiên và bề dày văn hóa - lịch sử.
Những năm gần đây, cùng với quá trình tái cơ cấu nền kinh tế theo hướng tăng tỷ trọng dịch vụ, du lịch Nghệ An đã có những bước tiến đáng ghi nhận. Từ một địa phương chủ yếu khai thác du lịch biển theo mùa vụ, Nghệ An từng bước mở rộng không gian du lịch, đa dạng hóa loại hình, kéo dài thời gian lưu trú và gia tăng giá trị chi tiêu của du khách. Trong bối cảnh đó, du lịch được kỳ vọng trở thành một trong những trụ cột tăng trưởng mới, đóng góp ngày càng lớn vào GRDP của tỉnh.
Một trong những lợi thế nổi bật của Nghệ An là hệ thống tài nguyên du lịch phong phú, hội tụ đầy đủ các loại hình từ biển, sinh thái, trải nghiệm đến văn hóa - lịch sử, tâm linh.
Về du lịch biển, Nghệ An sở hữu đường bờ biển dài hơn 80 km với nhiều bãi biển đẹp, giàu tiềm năng khai thác. Cửa Lò là khu du lịch biển trọng điểm của tỉnh, đã khẳng định thương hiệu trên bản đồ du lịch Bắc Trung Bộ, thu hút hàng triệu lượt khách mỗi năm. Bên cạnh đó, các khu du lịch biển như Quỳnh Bảng, Diễn Thành, Nghi Thiết… đang được quan tâm đầu tư, mở ra dư địa phát triển du lịch nghỉ dưỡng, du lịch trải nghiệm gắn với cộng đồng ngư dân ven biển.
Ở khu vực miền Tây Nghệ An, du lịch sinh thái, du lịch trải nghiệm đang nổi lên như một hướng đi giàu tiềm năng. Vườn quốc gia Pù Mát, Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Huống với hệ sinh thái rừng nguyên sinh, cảnh quan đa dạng, khí hậu mát mẻ là điều kiện thuận lợi để phát triển du lịch sinh thái, du lịch khám phá, nghiên cứu khoa học và du lịch cộng đồng. Không gian văn hóa của các dân tộc thiểu số Thái, Mông, Khơ Mú… cũng tạo nên bản sắc riêng cho du lịch miền Tây xứ Nghệ.
Du lịch văn hóa - lịch sử là thế mạnh nổi trội của Nghệ An. Đây là quê hương Chủ tịch Hồ Chí Minh với Khu di tích quốc gia đặc biệt Kim Liên - điểm đến có ý nghĩa đặc biệt về chính trị, lịch sử và giáo dục truyền thống. Bên cạnh đó là các “địa chỉ đỏ” như Truông Bồn, hệ thống di tích lịch sử cách mạng, danh nhân văn hóa và các di sản văn hóa phi vật thể đặc sắc.
Du lịch tâm linh cũng là mảng giàu tiềm năng, thu hút đông đảo du khách và nhân dân thập phương. Hệ thống đền, chùa nổi tiếng như Đền Ông Hoàng Mười, Đền Cuông, Đền Quả Sơn, Đền Cờn… gắn với câu nói dân gian “nhất Cờn, nhì Quả, tam Bạch Mã, tứ Chiêu Trưng” đã góp phần tạo nên thương hiệu tâm linh riêng có của xứ Nghệ.
Những lợi thế này cho thấy Nghệ An có đầy đủ điều kiện để phát triển du lịch theo hướng đa dạng, bền vững nếu được tổ chức khai thác bài bản và có chiến lược dài hạn.
Tăng trưởng tích cực và những điểm nghẽn cần tháo gỡ
Những năm gần đây, ngành du lịch Nghệ An ghi nhận sự tăng trưởng khá về lượng khách và doanh thu. Sau giai đoạn chịu tác động nặng nề của đại dịch COVID-19, du lịch đã từng bước phục hồi mạnh mẽ, lượng khách nội địa tăng nhanh, khách quốc tế dần quay trở lại. Năm 2024, du lịch Nghệ An đã đón hơn 9,4 triệu lượt khách, với doanh thu đạt trên 28.500 tỷ đồng.
Trong năm 2025, dù liên tiếp đón các cơn bão số 3, số 5 và số 10, toàn tỉnh ước đón và phục vụ khoảng 9,9 triệu lượt khách tham quan, tăng 5% so với năm 2024. Trong đó, khách lưu trú đạt hơn 6,22 triệu lượt; khách quốc tế khoảng 135.000 lượt. Tổng doanh thu từ hoạt động du lịch, bao gồm chi tiêu của du khách cho lưu trú, ăn uống, đi lại và mua sắm, ước đạt 30.601 tỷ đồng. Riêng doanh thu trực tiếp từ du lịch đạt khoảng 11.921 tỷ đồng, tăng 7% so với cùng kỳ năm trước và hoàn thành kế hoạch đề ra.
Không chỉ mang lại nguồn thu trực tiếp, du lịch còn tạo việc làm cho hàng chục nghìn lao động, đặc biệt là lao động khu vực nông thôn, miền núi và ven biển. Nhiều ngành nghề dịch vụ, làng nghề truyền thống, sản phẩm OCOP được hưởng lợi từ sự phát triển của du lịch, góp phần nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống người dân và thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương.
Song song với những kết quả đạt được, du lịch Nghệ An vẫn đối mặt với không ít hạn chế, tồn tại, khiến quá trình phát triển chưa tương xứng với tiềm năng. Trước hết, sản phẩm du lịch còn thiếu chiều sâu và tính khác biệt. Nhiều điểm đến vẫn chủ yếu khai thác tài nguyên sẵn có, thiếu các sản phẩm trải nghiệm đặc thù, thiếu dịch vụ chất lượng cao, dẫn đến thời gian lưu trú ngắn, mức chi tiêu của du khách chưa cao.
Hạ tầng du lịch và dịch vụ hỗ trợ phát triển chưa đồng đều giữa các vùng. Trong khi khu vực Cửa Lò, thành phố Vinh được đầu tư tương đối đồng bộ thì nhiều khu vực miền núi, ven biển còn thiếu hạ tầng giao thông, cơ sở lưu trú, dịch vụ vui chơi, giải trí. Chất lượng nguồn nhân lực du lịch, nhất là lao động tại chỗ, vẫn là một điểm nghẽn cần sớm được tháo gỡ.
Bên cạnh đó, tính liên kết vùng, liên kết chuỗi trong phát triển du lịch còn yếu. Du lịch Nghệ An chưa hình thành được các tour, tuyến liên hoàn, kết nối chặt chẽ giữa biển - rừng - văn hóa - tâm linh, cũng như liên kết hiệu quả với các địa phương trong khu vực Bắc Trung Bộ để hình thành sản phẩm du lịch quy mô lớn, có sức cạnh tranh cao.
Trong bối cảnh mới, khi hạ tầng giao thông chiến lược ngày càng hoàn thiện, sân bay Vinh được nâng cấp, các tuyến cao tốc Bắc - Nam, đường ven biển đi vào khai thác, Nghệ An đang đứng trước cơ hội lớn để tạo bước đột phá cho ngành du lịch. Vấn đề đặt ra là cần có chiến lược phát triển đồng bộ, dài hạn, tháo gỡ các điểm nghẽn, khơi mở dư địa và đánh thức tiềm năng, để du lịch thực sự trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, góp phần vào sự phát triển chung của tỉnh.
