Phân loại rác mới dừng ở quy mô nhỏ, thí điểm

Thiếu trầm trọng các nhà máy xử lý rác thải thực phẩm

Thưa ông, sau hơn 9 tháng thực hiện phân loại rác tại nguồn theo quy định của Luật Bảo vệ Môi trường 2020, việc phân loại rác tại nguồn ở các địa phương được thực hiện ra sao?

Như chúng ta ta biết, chủ trương phân loại rác tại nguồn là một chủ trương rất lớn và đúng đắn của Luật Bảo vệ Môi trường năm 2020. Tuy nhiên, đây cũng là nhiệm vụ hết sức khó khăn, thách thức, không chỉ ở Việt Nam mà tại nhiều quốc gia trên thế giới. Ngay như Hàn Quốc, Nhật Bản cũng phải mất hàng chục năm để thực hiện tốt quy định này.

Tại Việt Nam, theo số liệu tính đến ngày 30/6/2025,có 32/63 địa phương triển khai thí điểm phân loại chất thải rắn sinh hoạt tuy nhiên chủ yếu ở quy mô nhỏ, thí điểm.

Một số địa phương đã thực hiện thí điểm việc thu giá dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt dựa trên khối lượng hoặc thể tích chất thải đã được phân loại (như Hội An, Phú Quốc).

Bên cạnh đó, một số tỉnh, thành phố ban hành đơn giá tạm thời đối với công tác thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt đô thị như trên địa bàn thành phố Pleiku cũ (Gia Lai), giá cụ thể đối với dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt (TPHCM).

Tại Hà Nội, thành phố đã chỉ đạo các quận, huyện, thị xã (cũ) bố trí mặt bằng điểm tập kết, trung chuyển chất thải rắn sinh hoạt sau phân loại đáp ứng yêu cầu kỹ thuật về phân loại, thu gom, vận chuyển.

Hà Nội cũng đã thí điểm mô hình phân loại rác thải tại nguồn trên địa bàn 5 quận (cũ) từ tháng 6/2024 như Hoàn Kiếm, Ba Đình, Đống Đa, Hai Bà Trưng, Nam Từ Liêm. Ngoài ra, một số quận, huyện cũng đã chủ động triển khai thí điểm các mô hình để làm cơ sở đánh giá, nhân rộng trên toàn địa bàn như Long Biên, Đông Anh, Gia Lâm, Ba Vì.

Tại TPHCM, hiện nay chất thải rắn sinh hoạt được xử lý bằng các hình thức chôn lấp hợp vệ sinh, đốt không thu hồi năng lượng và sản xuất compost. Thành phố này đang đặt mục tiêu đến năm 2030 tỷ lệ xử lý rác thải sinh hoạt bằng công nghệ mới hiện đại (đốt phát điện) và tái chế đạt 100%.

Theo ông, đâu là các rào cản khiến công tác phân loại rác tại nguồn còn gặp nhiều khó khăn?

Trước hết phải nói đến vấn đề đồng bộ hạ tầng kỹ thuật, từ khâu phân loại, thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sau phân loại. Hiện nay cái khó nhất là chúng ta đang rất thiếu công nghệ tái chế, xử lý chất thải thực phẩm, chất thải hữu cơ thành phân bón hoặc thức ăn gia súc, gia cầm, trong khi đây là loại rác thải chiếm tỷ lệ lớn, khoảng 50-60% tổng khối lượng chất thải.

Các cơ chế huy động nguồn lực trong xã hội cho công tác thu gom, phân loại, tái chế, xử lý chất thải đã có nhưng việc triển khai còn nhiều hạn chế nên nguồn lực huy động chưa đáp ứng được nhu cầu.

Nguyên tắc “Người gây ô nhiễm phải trả chi phí xử lý” chưa được áp dụng triệt để, đặc biệt là việc chưa thu đủ giá dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý nên chưa thúc đẩy được nguồn lực tư nhân đầu tư về thu gom, vận chuyển và xử lý.

Một lý do khác, theo chúng tôi là nhận thức và ý thức trách nhiệm của một số cấp ủy đảng, chính quyền, đoàn thể và người dân chưa đầy đủ về tầm quan trọng của việc phân loại chất thải để biến chất thải thành tài nguyên. Công tác tuyên truyền, vận động hộ gia đình, cá nhân nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm về phân loại rác chưa đủ sức lan tỏa, chưa tạo thành thói quen, nếp sống của người dân.

Đây là những công việc cốt lõi, là yếu tố tiên quyết, quyết định sự thành bại của công tác phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại hộ gia đình, cá nhân, thuộc trách nhiệm của UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.

Tập trung nguồn lực đầu tư hạ tầng kỹ thuật

Vậy thời gian tới, Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ có những giải pháp gì để thúc đẩy phân loại rác tại nguồn ở các địa phương, thưa ông?

Trước mắt trong năm 2025 và 2026, chúng tôi sẽ khẩn trương hoàn thiện các văn bản pháp luật và hướng dẫn kỹ thuật trong quản lý chất thải rắn sinh hoạt. Theo đó, Bộ sẽ tập trung rà soát những bất cập về quản lý chất thải rắn sinh hoạt trong Luật Bảo vệ Môi trường và Nghị định để đề xuất sửa đổi, hoàn thiện.

Đồng thời Bộ sẽ ban hành Thông tư quy chuẩn kỹ thuật môi trường quốc gia về bãi chôn lấp chất thải rắn sinh hoạt, Thông tư hướng dẫn một số nội dung trong hoạt động đầu tư theo phương thức đối tác công tư lĩnh vực xử lý chất thải rắn sinh hoạt.

Các địa phương cần khẩn trương xây dựng, ban hành quy trình kỹ thuật, định mức kinh tế - kỹ thuật, ban hành giá tối đa và giá cụ thể, hình thức thu giá dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt theo khối lượng hoặc thể tích.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng đang tham mưu Chính phủ báo cáo Quốc hội thông qua Đoàn giám sát tối cao của Quốc hội “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực thi hành” để có 1 Nghị quyết của Quốc hội về nâng cao hiệu lực, hiệu quả việc ban hành và thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường, trong đó cho phép nghiên cứu cơ cấu lại các nhiệm vụ chi ngân sách cho bảo vệ môi trường theo hướng trọng tâm, trọng điểm, tập trung giải quyết các vấn đề môi trường tồn đọng kéo dài.

Bên cạnh đó, đầu tư các công trình hạ tầng môi trường thiết yếu như hệ thống, hạ tầng thu gom, phân loại và xử lý, đồng thời yêu cầu các địa phương khẩn trương xây dựng kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026 – 2030, trong đó tập trung huy động toàn bộ các nguồn lực để xây dựng hạ tầng kỹ thuật thu gom, phân loại, vận chuyển, tái chế và xử lý chất thải đồng bộ, hiện đại, áp dụng các công nghệ tiên tiến, thân thiện môi trường.

Bộ cũng đang tham mưu để trình Chính phủ ban hành Nghị Quyết về “Đẩy mạnh phong trào toàn dân bảo vệ môi trường, tập trung phân loại, thu gom, tái chế, xử lý rác thải vì một Việt Nam sáng - xanh - sạch - đẹp” nhằm đạt được mục tiêu duy trì, lan tỏa phong trào toàn dân bảo vệ môi trường, tập trung phân loại, thu gom, xử lý rác thải vì một Việt Nam sáng - xanh - sạch - đẹp.

Theo dự thảo Nghị quyết, Chính phủ yêu cầu các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương cần cụ thể hóa, xây dựng kế hoạch cụ thể và tổ chức triển khai thực hiện các nhiệm vụ. Trong đó có đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức phân loại, thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý rác thải.

Đầu tư, hoàn thiện hạ tầng kỹ thuật đồng bộ về phân loại, thu gom, vận chuyển, tái chế, xử lý rác thải sau phân loại, đồng thời đa dạng hóa nguồn lực đầu tư cho hoạt động phân loại, thu gom, vận chuyển, tái chế và xử lý rác thải.

Về lâu dài, Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ tiếp tục đồng hành cùng với các Bộ, ngành, địa phương trong việc tiếp tục tăng cường tuyên truyền, vận động, hướng dẫn nhằm nâng cao nhận thức của cộng đồng về quản lý, phân loại chất thải rắn sinh hoạt thông qua các chương trình truyền hình, truyền thông cộng đồng, mô hình điểm, tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về ý thức, xây dựng lối sống thân thiện với môi trường của người dân.

Chúng tôi cũng sẽ huy động, tìm kiếm các dự án quốc tế để xây dựng năng lực, hạ tầng kỹ thuật cho các địa phương thực hiện hiệu quả thu gom, phân loại, tái chế và xử lý chất thải.

Một chính sách quan trọng khác là đẩy mạnh việc thực thi chính sách trách nhiệm của tổ chức, cá nhân sản xuất, nhập khẩu trong việc thu hồi, tái chế, xử lý chất thải từ các sản phẩm, bao bì do doanh nghiệp sản xuất, nhập khẩu phát sinh (chính sách trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất, nhập khẩu – EPR) nhằm huy động trách nhiệm và nguồn lực của doanh nghiệp trong việc thu gom, phân loại, tái chế và xử lý chất thải.

Về phía các địa phương, cần triển khai ngay việc đầu tư hạ tầng kỹ thuật đồng bộ từ phân loại, thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt sau phân loại đồng bộ, phù hợp với quy hoạch của tỉnh sau sát nhập ngay khi Quốc hội, Chính phủ ban hành các dự án đầu tư công trung hạn 2026 – 2030.

Các địa phương cũng cần tiếp tục đẩy mạnh, thường xuyên, lâu dài công tác tuyên truyền, huy động sự tham gia của toàn xã hội về bảo vệ môi trường, trong đó Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên như Đoàn Thanh niên, Hội phụ nữ, Hội Cựu chiến binh, Hội Nông dân, Liên đoàn Lao động đóng vai trò nồng cốt trong tổ chức, hướng dẫn, giám sát thực hiện giảm thiểu phát sinh, phân loại, thu gom, vận chuyển, tái chế xử lý chất thải rắn sinh hoạt.

Chỉ khi thực hiện đồng bộ các giải pháp trên, chúng ta mới có thể hy vọng, việc thực hiện phân loại rác tại nguồn ở được triển khai trên quy mô lớn, từng bước hình thành thói quen phân loại rác tại nguồn trong cộng đồng, góp phần quan trọng vào việc giải quyết một trong những vấn đề môi trường nhức nhối hiện nay.

Cảm ơn ông!