Khi người trẻ vùng cao làm nông bằng công nghệ
Một buổi sáng đầu đông, khi sương mù che phủ trên cao nguyên Mộc Châu. Trong vườn rau xanh bạt ngàn, Phùng Văn Khả, chàng kỹ sư nông nghiệp trẻ chăm chú kiểm tra hệ thống tưới nhỏ giọt tự động và dãy đèn quang hợp vừa được bật lên để bổ sung ánh sáng cho cây. Mọi thông số về độ ẩm, lượng nước, thời gian chiếu sáng đều được cài đặt sẵn trên điện thoại.
Ít ai nghĩ rằng, vài năm trước, nơi đây vẫn là vườn mận canh tác theo phương thức truyền thống, năng suất và chất lượng phụ thuộc nhiều vào “ông trời”. Sau khi tốt nghiệp đại học, Khả từng đứng trước lựa chọn ở lại thành phố làm việc. Nhưng mong muốn làm giàu trên chính mảnh đất quê hương đã đưa anh trở về phường Thảo Nguyên, tỉnh Sơn La, khởi nghiệp với cây mận.
Không đi theo lối mòn, Khả lựa chọn con đường khó hơn: ứng dụng khoa học công nghệ và chuyển đổi số vào sản xuất nông nghiệp. Từ việc xây dựng quy trình canh tác chuẩn hóa, sử dụng phân bón hữu cơ, kiểm soát sâu bệnh bằng biện pháp sinh học, đến áp dụng hệ thống tưới tiết kiệm nước, chiếu sáng nhân tạo, tất cả đều nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm và phát triển nông nghiệp bền vững.
“Làm nông bây giờ không chỉ dựa vào kinh nghiệm. Phải có dữ liệu, có quy trình, có công nghệ thì mới giảm rủi ro và nâng được giá trị nông sản”, Khả chia sẻ.
Từ mô hình ban đầu, anh vận động đoàn viên, thanh niên địa phương cùng tham gia, thành lập Hợp tác xã Thanh niên Mộc Châu với gần 20 ha trồng rau, quả công nghệ cao. Mỗi thành viên đều được hướng dẫn ghi chép nhật ký điện tử, theo dõi quá trình sinh trưởng của cây trên phần mềm quản lý sản xuất.
Vụ mận vừa qua, khi nhiều hộ trồng mận rơi vào cảnh “được mùa mất giá”, hợp tác xã của Khả cũng chịu ảnh hưởng. Tuy nhiên, thay vì bán đổ bán tháo, các thành viên tập trung phân loại sản phẩm, đẩy mạnh bán hàng trên nền tảng số. Những buổi livestream ngay tại vườn mận, hình ảnh sản xuất sạch, quy trình minh bạch đã giúp sản phẩm tiếp cận trực tiếp người tiêu dùng.
“Mận đại trà giá thấp, nhưng mận loại 1, loại 2 được chăm sóc đúng kỹ thuật vẫn bán khoảng 40 đến 50 nghìn đồng/kg. Quan trọng là chất lượng và cách mình tiếp cận thị trường”, Khả nói.
Không dừng lại ở đó, hợp tác xã đang phát triển mô hình trồng mận trái vụ kết hợp du lịch trải nghiệm. Nhờ ứng dụng kỹ thuật chuyển đổi sinh lý cây trồng, hệ thống tưới và chiếu sáng thông minh, mận có thể cho quả quanh năm. Từ 0,3 ha thử nghiệm, diện tích mận trái vụ đã tăng lên 10 ha, mang lại hiệu quả kinh tế gấp 2–3 lần so với chính vụ, tạo nguồn thu ổn định cho nhiều hộ gia đình.
Bán nông sản bằng điện thoại, câu chuyện mới ở bản làng
Không chỉ ở Mộc Châu, tại nhiều vùng nông thôn Sơn La, hình ảnh thanh niên cầm điện thoại chụp ảnh, quay video nông sản, đăng bài bán hàng trên mạng xã hội ngày càng quen thuộc. Chuyển đổi số đang giúp người trẻ rút ngắn khoảng cách giữa bản làng và thị trường.
Tại xã Chiềng Mung, anh Phạm Xuân Huy, một đoàn viên trẻ đã mạnh dạn đầu tư mô hình trồng cà phê xen cây ăn quả trên diện tích 1,3 ha. Thay vì canh tác theo kinh nghiệm truyền thống, anh lắp đặt hệ thống tưới tự động, sử dụng phần mềm quản lý sản xuất, ghi chép toàn bộ quá trình chăm sóc bằng nhật ký điện tử.
Nhờ quản lý khoa học, ưu tiên phân bón hữu cơ, vườn cây sinh trưởng ổn định, chất lượng nông sản được nâng lên. Đặc biệt, anh Huy chủ động xây dựng trang mạng xã hội, đăng tải hình ảnh sản xuất, thu hoạch, chế biến, trực tiếp bán cà phê, nhãn, thanh long cho khách hàng trong và ngoài tỉnh.
“Trước đây, bán nông sản chủ yếu qua thương lái, giá bấp bênh. Nay mình bán trực tiếp, khách biết rõ nguồn gốc nên yên tâm hơn, giá cũng tốt hơn”, anh Huy chia sẻ. Mỗi năm, mô hình mang lại thu nhập gần 1 tỷ đồng, trở thành điểm tham quan, học tập kinh nghiệm của nhiều thanh niên trong vùng.
Theo anh Huy, chuyển đổi số không chỉ giúp bán được hàng mà còn thay đổi tư duy làm nông của người trẻ. “Khi có dữ liệu, có kế hoạch, mình biết đầu tư cái gì, bỏ cái gì, không còn làm theo cảm tính”, anh Huy nói.
Chuyển đổi số không chỉ hiện diện trên nương rẫy mà còn lan sang lĩnh vực du lịch cộng đồng, góp phần đa dạng sinh kế cho thanh niên dân tộc thiểu số. Ở Tà Xùa, anh Mùa A Tráng, chàng trai người Mông bắt đầu ngày mới bằng việc kiểm tra lịch đặt phòng trên điện thoại.
Sinh ra ở bản vùng cao, Tráng từng đi làm công nhân xa nhà. Năm 2021, khi du lịch Tà Xùa bắt đầu phát triển, anh quyết định trở về quê, đầu tư làm homestay. Từ chỗ chưa quen công nghệ, anh tham gia các lớp tập huấn về kỹ năng số, học cách chụp ảnh, quay video, kể câu chuyện về bản làng trên Facebook, TikTok, mở kênh đặt phòng trực tuyến.
Nhờ tận dụng hiệu quả nền tảng số, homestay Bản Việt Tà Xùa ngày càng được nhiều du khách biết đến để sử dụng dịch vụ. Trung bình mỗi tuần, cơ sở đón từ 50–100 lượt khách, tạo việc làm cho 4–6 lao động địa phương. Thu nhập ổn định từ du lịch giúp gia đình anh Tráng thoát nghèo, vươn lên khá giả.
Chuyển đổi số “chìa khóa” giảm nghèo bền vững
Từ vườn cam, mận công nghệ cao ở Mộc Châu, mô hình cà phê số ở Chiềng Mung đến homestay vùng cao Tà Xùa, có thể thấy một điểm chung: thanh niên dân tộc thiểu số đang dần làm chủ công nghệ, biến tri thức số thành công cụ phát triển kinh tế. Đặc biệt, chuyển đổi số đang trở thành “đòn bẩy” quan trọng, giúp thanh niên ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất, mở rộng thị trường tiêu thụ, phát triển kinh tế gia đình, từng bước xóa đói, giảm nghèo bền vững.
Để thành công trong việc chuyển đổi số, các cấp bộ Đoàn tỉnh Sơn La đã đồng hành cùng thanh niên triển khai nhiều hoạt động thiết thực như tập huấn kỹ năng số, hỗ trợ vốn vay ưu đãi, xây dựng mô hình khởi nghiệp, kết nối tiêu thụ nông sản trên sàn thương mại điện tử. Toàn tỉnh Sơn La hiện có 56 dự án khởi nghiệp đổi mới sáng tạo của thanh niên, trong đó nhiều dự án ứng dụng công nghệ số trong sản xuất và bán hàng nông sản bắt đầu từ những lớp tập huấn của tổ chức Đoàn.
“Với tri thức, công nghệ và khát vọng vươn lên, chuyển đổi số đang mở ra con đường mới để thanh niên dân tộc thiểu số làm giàu trên chính mảnh đất quê hương mình. Chuyển đổi số giúp thanh niên dân tộc thiểu số rút ngắn khoảng cách vùng miền, tiếp cận thị trường rộng lớn hơn. Khi bán được sản phẩm với giá trị cao hơn, đời sống người dân được cải thiện, mục tiêu giảm nghèo bền vững sẽ khả thi hơn”, chị Cầm Thị Huyền Trang, Bí thư Tỉnh đoàn Sơn La cho biết.
:
