Theo Luật Bảo vệ môi trường 2020, từ ngày 1/1/2025, các hộ gia đình phải phân loại rác thải sinh hoạt thành 3 nhóm trước khi chuyển giao cho đơn vị thu gom.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy việc triển khai phân loại rác tại nguồn ở Hà Nội còn nhiều khó khăn, vướng mắc, đặc biệt sau giai đoạn thực hiện chính quyền đô thị 2 cấp.
Tại buổi tọa đàm “Phân loại rác thải tại nguồn: Từ cam kết đến hành động”, do báo Báo Kinh tế & Đô thị phối hợp tổ chức ngày 7/11, ông Bùi Ngọc Tú, Trưởng phòng Kỹ thuật Công nghệ (Công ty TNHH MTV Môi trường đô thị Hà Nội - URENCO) cho biết, hiện nay hạ tầng tiếp nhận xử lý rác thải không đồng bộ. Nhiều khu vực thiếu điểm tập kết/trạm trung chuyển phù hợp cho nhiều nhóm rác, trong khi đó hạ tầng để xử lý rác hữu cơ, tái chế tại nhiều nơi còn thiếu hoặc chưa phát huy hiệu quả, người dân vẫn chưa quen với phân loại rác ở nguồn.
Ông Phạm Xuân Điệp, Trưởng Ban Quản trị tòa Chung cư New Skyline (KĐT Văn Quán) cho rằng: Ngay cả khi người dân đã phân loại đúng, xe thu gom vẫn trộn chung rác do đơn vị thu gom chưa có hạ tầng tiếp nhận tách biệt. Điều này làm mất niềm tin của người dân, khiến họ không còn động lực duy trì phân loại rác thải.
Ông Nguyễn Anh Tuấn, Chủ tịch UBND phường Hoàng Liệt cho biết, trên địa bàn phường có 83 tòa chung cư. Mỗi ngày thải ra hàng trăm tấn rác thải sinh hoạt. Thời gian qua, phường đã thực hiện nhiều giải pháp bảo vệ môi trường, nhưng quá trình triển khai gặp nhiều khó khăn.
Ông Đặng Thành Vinh, Phó trưởng phòng Quản lý chất thải rắn (Sở NN&MT Hà Nội) cho biết, phần lớn các tòa nhà chung cư hiện nay chưa đáp ứng được yêu cầu phân loại rác thành 3 nhóm. Nhiều chung cư mới chỉ có 2 thùng rác, chưa bố trí khu lưu giữ tách biệt, chưa có quy trình thu gom riêng cho từng loại rác... Theo ông Vinh, luật đã có, chế tài đã ban hành, nhưng nếu hạ tầng và quy trình chưa hoàn thiện thì việc xử phạt gần như không thể triển khai thực chất.
"Phá" điểm nghẽn chính sách
Theo GS.TS Hoàng Xuân Cơ, Trưởng ban Khoa học (Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam), “điểm nghẽn" lớn nhất không nằm riêng ở người dân hay hạ tầng, mà ở cơ chế quản lý thiếu đồng bộ. Người dân phần lớn đã có ý thức, nhưng chính quyền địa phương thiếu hướng dẫn rõ ràng. Cùng với đó, hạ tầng thu gom – từ thùng chứa, xe vận chuyển đến điểm trung chuyển – chưa được đầu tư đồng bộ.
TS. Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam cho rằng, thành phố cần có chính sách khuyến khích người dân sử dụng tái chế, tái sử dụng rác thải sinh hoạt. Ví như, triển khai chương trình tích điểm xanh – người dân mang rác tái chế đến điểm thu đổi để nhận quà, phiếu mua hàng. Các khu dân cư, tổ dân phố làm tốt có thể được công nhận danh hiệu “Khu dân cư xanh”, “Tổ dân phố phân loại tốt”; Vinh danh tập thể và cá nhân tiêu biểu, giúp người dân thấy rõ “làm đúng là có lợi, có ghi nhận”.
Để chính sách đi vào cuộc sống, theo ông Bùi Ngọc Tú, doanh nghiệp cần đầu tư đồng bộ hạ tầng thu gom – xử lý, thiết lập cơ chế phối hợp cùng hệ thống giám sát minh bạch. Đặc biệt, doanh nghiệp cần đầu tư vào công nghệ tái chế, xử lý rác hiện đại, giảm phụ thuộc vào chôn lấp; xây dựng chuỗi kinh tế tuần hoàn, thu hồi – tái chế – tái sử dụng, đặc biệt với nhựa, kim loại và thực phẩm thừa.
Ngoài ra, người dân cần thay đổi thói quen, thực hiện phân loại rác tại nguồn, giảm sử dụng túi nilon và đồ nhựa dùng một lần. Chính quyền địa phương tăng cường công tác tuyên truyền, chuyển từ khẩu hiệu sang truyền cảm hứng bằng câu chuyện thật, mô hình thật...
